Avrupa İslam Konseyi’nin fetva komitesi başkanı Dr. Haitham al-Haddad, sitemizin davetiyle 25 Kasım 2021 tarihinde “Islamic Family Mediation and Arbitration in the UK” adlı konuşmasını gerçekleştirecektir. Konferansa katılmak için tıklayınız
Genel Veriler
Resmi Adı: Katar Devleti
Yönetim Şekli: Üniter anayasal mutlak monarşi
Devlet Başkanı-Cumhurbaşkanı: Tamim bin Hamad es-Sani (2020)
Başkan Yardımcısı: Halid bin Halife bin Abdülaziz El Sani (2020)
Nüfus: 2.795.484 (2020)
Yüzölçümü ( km²): 11.586
Bağımsızlık
3 Eylül 1971
Kanunun Adı
Qatar Family Law/ قانون الأسرة القطري
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
2006
Yargısal Yapı
2003 Katar Yargı Mercii Kanununa göre Adli ve Şeirat Mahkemeleri olmak üzere iki temel kategori bulunmaktadır. Şeriat Mahkemeleri Konseyi Küçük şeriat Mahkemeleri ve bu mahkemelerin temyiz mahkemesi konumunda bulunan Yüksek Şeriat Mahkemesini denetleyen idari bir organdır. Küçük Şeriat Mahkemelerinde suç, saldırı ve hırsızlık, boşanma, evlilik ve insanlar arasındaki sözleşmeler gibi şahsi davalar görülmektedir. Adliye Mahkemelerinin ilk basamağında ise Asliye Ceza mahkemeleri bulunmaktadır. Asliye ceza mahkemelerinin temyiz mahkemesi görevini gören Yüksek Ceza Mahkemesinde had ve kısas gerektiren suçlar, ticaret, miras, idari davalara bakılır. Bu mahkemenin yanı sıra mülkiyetin kiralanması ve gayri müslimlerin şahsi davalarının görüldüğü Medeni Mahkemeler ve İş hukuku davalarının görüldüğü İş Mahkemeleri bulunmaktadır. Medeni mahkemeler, İş mahkemeleri ve Yüksek ceza Mahkemesinin temyiz mahkemesi konumunda bulunan Medeni Temyiz mahkemesi bu üç sivil mahkeme arasında hiyerarşik anlamda en güçlü mahkemedir.
Nişan
Nişanlılık örfün belirlediği şekilde evlilik talebi ya da evlenmeye dair verilen söz olarak tanımlanmaktadır. Her iki tarafın nişanı bozmaya hakkı vardır. Bir tarafın nişanı bozması halinde teslim edilen mehrin mümkünse aynı ile iadesi değilse teslim alındığı günkü kıymeti iade edilir. Kız tarafı teslim aldığı mehrin bir kısmıyla çeyiz alışverişi yaptıysa nişanın bozulması elinde kaldığı kısmıyla mehirle birlikte bu mehirden harcama yaparak adlığı çeyizleri iade eder.( Madde 4-7)
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Geçici evlilik engelleri: İki mahrem kadınla birlikte evlenmek ikisi de iddet süresi içerisinde olsa dahi yasaktır. İki kadından birinin erkek olduğu farz edildiğinde bunların birbiriyle evlenmesi ebediyen haramsa kişinin bu iki kadını aynı anda nikâhı altında tutması da haramdır.
Başkasıyla evli bir kadınla veya iddet bekleyen bir kadınla evlenmek yasaktır. Üç talakla boşanmış olan kadınla o başkasıyla evlenip zifafa girmeden ve iddetini tamamlamadan önce evlenmek yasaktır. Hac veya umre için ihrama giren kadınlarla evlenmek yasaktır. Ehli kitap dışında gayri müslim kadınlarla evlenmek ve müslüman bir kadının gayri müslim bir erkekle evlenmesi yasaktır.
(Madde 25)
Nikahın Rükün ve Şartları
Katar Aile Kanununda evlilik akdinin şartları tarafların şer‘î engellerden uzak ve ehliyet sahibi olmaları, icap ve kabulün kanunen uygun bir şekilde yapılması, velinin ve şahitlerin bulunması şeklinde sıralanmaktadır. (Madde 12)
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Kanuna göre evliliğin tescili zorunludur. Taraflar yetkili bir tıbbi kurumdan aldıkları sağlık raporunu evlendirme dairesine/notere sunmalıdır. Akitten önce nikah memuru sağlık raporunun içeriğini her iki tarafa bildirilmeli ve tarafların rıza beyanlarının bulunması halinde nikahı tescil etmelidir. Nikahın tescili resmi bir kurum tarafından onaylanmış vekaletname yoluyla yapılabilir. Madde-18-20
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Katar Aile Kanunu’nda erkekler için 18 kadınlar için 16yaşların üzerindeki kadın ver erkekler velilerinin onayı, her iki tarafın da evliliğe razı olduklarına dair beyanları ve yetkili bir kâdının onayı ile evlenebilirler. Eğer asabe yoksa kādî velî olur. Velayet hiyerarşisinde birbiriyle eşit iki velinin bulunduğu durumlarda her ikisi veli de evlilik akdine onay verebilir. En yakın veli dururken uzak bir veli tarafından yapılan evlilik akdi, en yakın veli baba olmadığı sürece geçerli olur. Ancak babanın evlilik akdini onaylamaması halinde evliliği iptal etme hakkı vardır. Bu durumda kadı, şartlara ve menfaatin gereklerine göre uygun gördüğü üzere karar verir. Velisi kadının rızası halinde onu evlendirebilir. Kadının en yakın velisi evliliğine onay vermediği, aynı seviyedeki birkaç veliden birinin söz konusu evliliğe karşı çıktığı veya kadının yakın velisi gâib olduğu ve hâkimin bu velinin dönmesini beklemenin evliliğin maslahatına zarar vereceğini düşündüğü hallerde uzak velinin velayeti ve kadının izni ile evlilik akdi tamamlanmış olur. Kadı, velisi olmayanların velisi hükmündedir ve velayeti altında olan bir kadınla kendisini evlendiremez. (Madde 27-30)
Evlilik Minimum Yaşı
Katar Aile Kanunu’nda erkekler için 18, kızlar için 16, asgarievlilik yaşı olarak belirlenmiştir. (Madde 17)
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
Kocanın görevler, mehir, nafaka, anne babasını ziyaret etmek istediğinde karısına izin vermesi ve bu ziyaretin örfe uygun olarak yapılması, kadının kişisel mülkiyetine saldırıda bulunulmaması, kadının maddi ve manevi olarak zarar görmemesi son olarak da kocanın birden fazla eşi olması durumunda kendisi ve diğer eşleri arasında adil muamele şeklinde sayılabilir. Kocanın karısındaki hakları örfe uygun olarak karısının ona ilgi göstermesi ve itaat etmesi, kendi namusunu ve kocasının malını koruması, ev işleriyle ilgilenmesi, şer’î bir engel olmadığı takdirde kocanın çocuklarına bakarak onları emzirmesi olarak sayılabilir. (Madde 57-58)
Karı:
Kadının kocasındaki hakları mehir, nafaka, anne babasını ziyaret etmek istediğinde kocasının izin vermesi ve bu ziyaretin örfe uygun olarak yapılması, kişisel mülkiyetine saldırıda bulunulmaması, maddi ve manevi olarak zarar görmemesi son olarak da kocasının birden fazla eşi olması durumunda kendisi ve diğer eşleri arasında adil muamele şeklinde sayılabilir. Kadının kocasına karşı görevleri örfe uygun olarak ona ilgi göstermesi ve itaat etmesi, kendi namusunu ve kocasının malını koruması, ev işleriyle ilgilenmesi, şer’î bir engel olmadığı takdirde kocanın çocuklarına bakarak onları emzirmesi olarak sayılabilir.
Nafaka Kapsamı
Nafaka; yeme, giyinme, barınma, sağlık, hizmetçi ve örfe göre gerekli olan şeyleri kapsar.
Mal Rejimi
Bu konuda kesin bir ayrım yapılmamıştır.
Çok Eşlilik
Koca mali açıdan karşılayabilecek düzeyde olmadığı halde ikinci bir eş almak isterse evliliği tasdik eden görevli/noter ikinci eş adayını bu konuda bilgilendirmekle yükümlüdür. Ancak görevli tarafların rızası ve talebi bulunduğu sürece bu evliliği resmi olarak onaylamak zorundadır. Diğer eşler akit sonrası kocanın bu evliliğinden haberdar edilmelidir.
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Boşama hak ve yetkisi kocanın elindedir. Ancak kadın belli sebeplerden dolayı mahkemeye başvurarak tefrik talebinde bulunabilmektedir.
Talak ve Tescil
Gaib ve Mefkud
Boşanma Sonrası Nafaka
Evliliğin sona ermesinden doğan neticelerden biri nafakadır. Boşanan kadın, talakın meydana geldiği tarihten itibaren iddetin tamamlanmasına kadarki süre içerisinde, iddet nafakasına hak kazanır. iddet nafakasına ek olarak her boşanmış kadının üç yılı geçmeyecek şekilde mut’a nafakası alma hakkı vardır. Fakat boşanma davasının sebebi kocanın nafaka temininin ekonomik olarak zorlanması ise kadın mut‘a nafakası talep edemez. Burada mut’anın miktarı hususunda kesin bir miktar belirtilmemiş, kadının haline ve kocanın ekonomik durumuna bağlı olma şartıyla hâkimin takdirine bırakılmıştır. (Madde-115)
İddet
Boşanmadan sonra kadın, İslam’ın belirlediği şekilde iddet süresini beklemektedir.
Mehir
Hidane
Çocukların Nafakası
Çocuğun Nesebi
Kaynaklar
Abdulhalim İbn Teymiyye, Mecmûʻu’l-fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım en-Necdî, Medine, Mecmaul-Melik Fehd, 2004. Avcı, Mustafa, Türk Hukuk Tarihi, Konya: Mimoza Yayınları, 2015, s. 557. Bingöl, Dummar, Katar’da Osmanlı Hakimiyetine Tarihsel Bir Bakış, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, c. IV, sayı. 1, 2019. Ebû Merî, Muhammed Şihab, Mülahazât alâ Kanuni’l-üsrati’l-katarî ba’de aşere sene min et-tatbîk, 2017 İkinci Katar Aile Politikaları Sempozyumu, Doha Devlet Aile Enstitüsü, 2017, Doha. Ebû Merî, Muhammed Şihâb Ebû,Kânunu el-Üsrati’l-Katarî, Katar Üniversitesi, t.y. İbn Kayyim el-Cevziyye, İlâmü’l-muvakkiin an rabbi’l-alemin, Demmam, Dâru İbni’l-Cevzi, 2002. Kartal, Gökhan, Politik İstikrarsızlık ve Enerji Güvenliği Ekseninde Orta Doğu Ekonomileri, İstanbul, Mikyas Basım, 2020. Kurşun, Zekeriya, “Katar”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları, 2002, c. XXV, s. 29-31. Kurşun, Zekeriya, Necid ve Ahsa’da Osmanlı Hâkimiyeti: Vehhabi Hareketi ve Suud Devletinin Ortaya Çıkışı, Ankara, 2004. Lynn A. Karoly, Michael Mattock, Qatar Supreme Council for Family Database of Social Indicators, Rand Qatar Policy Enstıtute Yayınları, 2006. Merdâvî, Süleyman el-İnsaf, thk. Muhammed Hamid el-Fıkkî, y.y. 1956. Nizar Hamzeh, Qatar: The Duality of the Legal System, Middle Eastern Studies, 1994, c. XXX Şemrî, Tehânî Fendî “Katar Aile Hukukunun Dili: Bir Metin Dilbilimi Çalışması” Yl Tezi, Katar Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2018. Yunus Apaydın, “Şahit”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Tdv Yayınları, 2010, c. XXXVIII, s. 282. Desûkî, Hâşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-kebîr, D’arü’l-fikr, c. II, s. 482. Kanunlar: 2004 Tarihli Katar Anayasası (Düstûr-ı Katar). 11 Numaralı 2004 Tarihli Katar Ceza Kanunu. 22 Numaralı 2004 Tarihli Katar Medenî Kanunu. 22 Numaralı 2006 Katar Aile Kanunu. 4 Numaralı 1962 Katar İş mahkemelerinin Kurulması Kanunu. 1 Numaralı 1964 Tarihli Katar Kamu Konutları Kanunu. 2 Numaralı 2007 Tarihli Katar İskân Kanunu. 21 Numaralı 1989 Tarihli Katar Yabancılarla Evlenme Kanunu. 2 Numaralı 1985 Tarihli Sosyal Güvenlik Kanunu. 2 Numaralı 2004 Tarihli Özel İhtiyaçlar Kanunu. 22 numaralı 2005 tarihli Çocukların Deve Yarışlarına Katılması ve Çalıştırılmasına İlişkin Kanun. 2001 Tarihli Maskat Vesikası Körfez Arap İşbirliği Ülkeleri Ahvâl eş-Şahsiyye Kanunu. İnternet Siteleri https://www.angloinfo.com/how-to/qatar/moving/residency.ni müvekkili ile evlendirme yetkisine sahip değildirAbdulhalim İbn Teymiyye, Mecmûʻu’l-fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım en-Necdî, Medine, Mecmaul-Melik Fehd, 2004. Avcı, Mustafa, Türk Hukuk Tarihi, Konya: Mimoza Yayınları, 2015, s. 557. Bingöl, Dummar, Katar’da Osmanlı Hakimiyetine Tarihsel Bir Bakış, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, c. IV, sayı. 1, 2019. Ebû Merî, Muhammed Şihab, Mülahazât alâ Kanuni’l-üsrati’l-katarî ba’de aşere sene min et-tatbîk, 2017 İkinci Katar Aile Politikaları Sempozyumu, Doha Devlet Aile Enstitüsü, 2017, Doha. Ebû Merî, Muhammed Şihâb Ebû,Kânunu el-Üsrati’l-Katarî, Katar Üniversitesi, t.y. İbn Kayyim el-Cevziyye, İlâmü’l-muvakkiin an rabbi’l-alemin, Demmam, Dâru İbni’l-Cevzi, 2002. Kartal, Gökhan, Politik İstikrarsızlık ve Enerji Güvenliği Ekseninde Orta Doğu Ekonomileri, İstanbul, Mikyas Basım, 2020. Kurşun, Zekeriya, “Katar”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları, 2002, c. XXV, s. 29-31. Kurşun, Zekeriya, Necid ve Ahsa’da Osmanlı Hâkimiyeti: Vehhabi Hareketi ve Suud Devletinin Ortaya Çıkışı, Ankara, 2004. Lynn A. Karoly, Michael Mattock, Qatar Supreme Council for Family Database of Social Indicators, Rand Qatar Policy Enstıtute Yayınları, 2006. Merdâvî, Süleyman el-İnsaf, thk. Muhammed Hamid el-Fıkkî, y.y. 1956. Nizar Hamzeh, Qatar: The Duality of the Legal System, Middle Eastern Studies, 1994, c. XXX Şemrî, Tehânî Fendî “Katar Aile Hukukunun Dili: Bir Metin Dilbilimi Çalışması” Yl Tezi, Katar Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2018. Yunus Apaydın, “Şahit”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Tdv Yayınları, 2010, c. XXXVIII, s. 282. Desûkî, Hâşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-kebîr, D’arü’l-fikr, c. II, s. 482. Kanunlar: 2004 Tarihli Katar Anayasası (Düstûr-ı Katar). 11 Numaralı 2004 Tarihli Katar Ceza Kanunu. 22 Numaralı 2004 Tarihli Katar Medenî Kanunu. 22 Numaralı 2006 Katar Aile Kanunu. 4 Numaralı 1962 Katar İş mahkemelerinin Kurulması Kanunu. 1 Numaralı 1964 Tarihli Katar Kamu Konutları Kanunu. 2 Numaralı 2007 Tarihli Katar İskân Kanunu. 21 Numaralı 1989 Tarihli Katar Yabancılarla Evlenme Kanunu. 2 Numaralı 1985 Tarihli Sosyal Güvenlik Kanunu. 2 Numaralı 2004 Tarihli Özel İhtiyaçlar Kanunu. 22 numaralı 2005 tarihli Çocukların Deve Yarışlarına Katılması ve Çalıştırılmasına İlişkin Kanun. 2001 Tarihli Maskat Vesikası Körfez Arap İşbirliği Ülkeleri Ahvâl eş-Şahsiyye Kanunu. İnternet Siteleri https://www.angloinfo.com/how-to/qatar/moving/residency.ni müvekkili ile evlendirme yetkisine sahip değildir
Genel Veriler
Resmi Adı: Pakistan İslam Cumhuriyeti
Yönetim Şekli: Federal Parlamenter Anayasal Cumhuriyet
Devlet Başkanı-Cumhurbaşkanı: Arif Alvi (2018’den beri)
Başkan Yardımcısı: Şahbaz Şerif (Nisan 2022’den beri)
Nüfus: 212,228,286 (2018) – 240.485.658 (2023 tahmini)
Yüzölçümü ( km²): 881,913
Bağımsızlık
14 Ağustos 1947
Kanunun Adı
Müslüman Aile Hukuku Düzenlemesi
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1961
Yargısal Yapı
Bağımsızlık öncesi 1935 yılında İngiliziler tarafından oluşturulan bir anayasa ile Federal Mahkeme ve Yüksek mahkemeler kurulmuştur. Bağımsızlık sonrası bu anayasa büüyk oranda korunmakla birlikte 1956 ve 1973 yıllarında bazı Federal Mahkemeler Yargıtay ve Yüksek Mahkeme konumuna yükseltilmiştir. Daha sonra 1980’de Federal Şeriat Mahkemesi kurularak bu yargı sisteminin verdiği hükümlerin İslam’a uygunluğunu sorgulamak isteyenler için şer’î bir başvuru otoritesi oluşturulmuştur.
Nişan
Müslüman Aile Hukuku Yasası’nda nişanlanma ile ilgili açık bir bilgi yer almazken “1976 Dowry And Bridal Gifts Act” adlı yasa gereğince evlilik sürecinde belirlenen mehir, gerek gelinin gerekse damadın ebeveynleri tarafından alınan hediyeler ve evlilik için her iki tarafaın da yaptığı masrafların kayıt altına alındığı görülmektedir.
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
Evlilik için iki taraf bulunmalıdır. Baliğ olması halinde taraflardan birinin evliliğe rızasının olmaması akdi batıl kılar. Bir evliliğin yasal olabilmesi için, iki erkek veya bir erkek-iki kadın şeklindeki Müslüman şahitlerle beraber icap ve kabul yapılmalıdır. Teklif ve kabul, taraflar namına veli veya vekiller tarafından yapılabilir.
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
1961 Müslüman Aile Hukuku Yasası’nın 5(a) maddesine göre Müslüman hukuku kapsamında düzenlenen evlilikler MAHY tarafından belirlenmiş birtakım prosedürlere uygun olarak tescil edilmelidir. Bu tescil işlemi için nikah sicil memurunun kaydettiği yazılı bir belge gereklidir. MAHY’de, “nikahnâme” olarak adlandırılan bu belgenin şekli ve evliliğin ne şekilde kaydedileceği de belirtilmiştir. Mezkur maddenin 5(d) maddesine göre nikahını tescil etmeyenlere 3 aya kadar hapis cezası veya para cezası verilir. Ancak nikahın tescil edilmemesi evliliği geçersiz kılmaz. Ancak, tescilin bulunmaması evliliğe dair davalarda nikahın varlığını ispat için önemli bir delil olmaktadır.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Nikahta kadın veya erkek yahut bunların veli/vekilleri bulunur. Uygulama bakımından kadınların evlenebilmesi için velisinin rızasının bulunması gerekirken daha sonra içtihat hukuku, Müslüman bir yetişkin kadının evliliğini, erkek velisinin rızası olmadan sözleşme yapabileceğine karar vermiştir.
Evlilik Minimum Yaşı
Evlilik alt yaşı erkekler için 18 kızlar için 16’dır.
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
Erkeğin bir evlilikten doğan temel hakları karısının kendisine itaat etmesi ve kendisiyle beraber yaşamasıdır. Buna mukabil kocanın görevi kadının nafakasını karşılamaktır. Kadın geçerli bir sebep olmaksızın bu hakları ihlal ederse kocanın nafaka yükümlülüğü düşer.
Karı:
Kadının bir evlilikten doğan temel hakları mehir ve nafakadır.
Nafaka Kapsamı
Pakistan’da kocasıyla birlikte yaşadığı ve sorumluluklarını yerine getirdiği sürece kadının bakımı kocasının sorumluluğundadır. Yasa’da nafakanın kapsamı hakkında açık bir bilgi bulunmamakla beraber nafaka yiyecek, kıyafet ve barınma ihtiyaçlarını kapsamaktadır. Ayrıca temizlik ve sağlıkla ilgili araç gereçler de nafaka kapsamına dahil edilmiştir. Eşler arasında evlilik sözleşmesi yapılmış ve nafaka miktarı burada belirtilmişse kadın düzenli aralıklarla belirli miktarlarda harc-ı pândân denilen bir parayı alma hakkına sahiptir. Bu para, tarafların durumuna göre belli bir miktarda sabitlenebilir.
Mal Rejimi
Mal ayrılığı esası kabul edilmiştir.
Çok Eşlilik
1961 Müslüman Aile Yasası’nın 6 maddesine göre evli bir adama, ikinci bir hanımla evlenmesine sadece hem ilk karısını veya önceki karılarını hem de adamın kendisini temsil eden tarafsız bir başkan beraberliğinde Tahkim Konsey1961 Müslüman Aile Yasası’nın 6 maddesine göre evli bir adama, ikinci bir hanımla evlenmesine sadece hem ilk karısını veya önceki karılarını hem de adamın kendisini temsil eden tarafsız bir başkan beraberliğinde Tahkim Konseyi tarafından verilecek bir onay belgesi verildiğinde izin verilmektedir. İkinci bir eş almak için, bir erkeğin ilk eşinden yazılı rızasını alması, Tahkim Konseyi’ne başvurması ve böyle bir müteakip evliliğin hem “gerekli hem de adil olduğunu kanıtlaması gerekir. Adil ve gereklilik şartlarının kapsamı bağlamında Tahkim Konseyi adamın evli olduğu kadında şu kusurların bulunup bulunmadığına bakar: 1. Kısırlık, 2. Fiziksel kusur, 3. Karı koca ilişkisine mani fiziksel uygunsuzluk ya da kronik hastalık 4. Evlilik haklarının iadesi hususunda (gereklilikleri) bilerek, inatla sakınma yahut bu konuda yetersiz olma ve 5. Delilik. Tahkim Heyeti’nden onay belgesi almadan yapılan ikinci evlilik, geçerli olan evliliğin üstüne bir onay belgesi olmaksızın resmi (İslam hukuku çerçevesinde) yapılmışsa koca para cezası vermek ve/veya hapisle yükümlüdür. Ayrıca ilk karısına mehrini henüz vermemişse derhal vermesi gerekir. Öte yandan mevcut eş/eşleriisterse 1939 Müslüman Boşanma Yasası değişikliği uyarınca mahkemeye boşanmak için dilekçe verebilir.i tarafından verilecek bir onay belgesi verildiğinde izin verilmektedir. İkinci bir eş almak için, bir erkeğin ilk eşinden yazılı rızasını alması, Tahkim Konseyi’ne başvurması ve böyle bir müteakip evliliğin hem “gerekli hem de adil olduğunu kanıtlaması gerekir. Adil ve gereklilik şartlarının kapsamı bağlamında Tahkim Konseyi adamın evli olduğu kadında şu kusurların bulunup bulunmadığına bakar: 1. Kısırlık, 2. Fiziksel kusur, 3. Karı koca ilişkisine mani fiziksel uygunsuzluk ya da kronik hastalık 4. Evlilik haklarının iadesi hususunda (gereklilikleri) bilerek, inatla sakınma yahut bu konuda yetersiz olma ve 5. Delilik. Tahkim Heyeti’nden onay belgesi almadan yapılan ikinci evlilik, geçerli olan evliliğin üstüne bir onay belgesi olmaksızın resmi (İslam hukuku çerçevesinde) yapılmışsa koca para cezası vermek ve/veya hapisle yükümlüdür. Ayrıca ilk karısına mehrini henüz vermemişse derhal vermesi gerekir. Öte yandan mevcut eş/eşleriisterse 1939 Müslüman Boşanma Yasası değişikliği uyarınca mahkemeye boşanmak için dilekçe verebilir.
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Talakta yetki kocada olup klasik İslam Hukuku uygulamalarından farklı olarak kocanın talak beyanı, düşünemden yapılmış bir boşama olmasın diye Tahkim Heyeti tarafından 90 günlük bir süreyle dondurulur. 90 günün sonunda koca vazgeçmezse beyanı işlerlik kazanır. Bir kadının nikahnâmede talak hakkını alması durumunda Müslüman Aile Hukuku Yasası’nın 8. maddesi gereğince Aile Mahkemesine başvurmadan, yönetmeliğin 7(a) maddesi uyarınca karısını boşamak isteyen bir erkek gibi kullanabilmektedir. Kadının talakı, Tahkim Konseyi Başkanına yazılı olarak bir bildirimde bulunup kocasına, bildirimin bir nüshasını göndermesiyle işlerlik kazanır. Kadının boşanma yollarından biri de 1939 Müslüman Boşanma Yasası’nın 2. maddesi kapsamında sıralanan gerekçelerden biriyle mahkemeye başvurmasıdır. Öte yandan Yasa’nın 8. maddesine göre hul’ için kadının kocasının rızasının yanı sıra mahkemeye geçerli bir sebep de sunması gerekir.
Talak ve Tescil
Klasik İslam hukuku uyarınca, boşanma koca tarafından sözlü veya yazılı olarak yapılacak bir beyanname ile belirlenebilir. Talakla ilgili hükümleri MAHY’nın 7. maddesine göre boşanma ilan edildikten sonra koca bunu Tahkim Konseyi Başkanı ve eşine yazılı olarak bildirmelidir. Bu bildirinin amacı talakın sonucunu 90 günlük bir süreçle dondurmaktır. Bu süre zarfında Birlik Heyet Başkanı uzlaştırma girişiminde bulunmak ve çiftleri barıştırmak için kendisi ve her iki tarafın temsilcisi olan iki kişiden oluşan Tahkim Heyeti’ni toplar. 90 günlük sürecin sona ermesinin ardından barıştırma çabaları başarılı olmadığı yahut koca ne olursa olsun talakı iptal etmediği sürece talak işlerlik kazanır. Artık ne başka bir prosedüre ne de mahkeme veya Tahkim Konseyi’ne ihtiyaç vardır. Eğer koca, Tahkim Heyeti’ne bildirmeden boşanmaya çalışırsa bir yıla kadar hapis veya 5.000 rupi para cezasına çarptırılır.
1869 Boşanma Yasası’na göre Müslüman bir koca, gayri Müslüm eşine karşı talak hakkını kullanamaz. Bu yöndeki bir boşanma girişimi geçersizdir.
Yasa, kocanın Başkan’a sunacağı tebligatı karısına da vermesi gerektiğini ifade etmektedir. Ancak bunun ne ölçüde zorunlu olduğu belirsizdir.
Gaib ve Mefkud
Pakistan Müslümanlarının henüz Hindistan idaresinde yaşadıkları dönemde kadınların başlattığı mücadelenin bir sonucu olarak, 1939 Müslüman Boşanma Yasası kabul edilmiştir. Bu yasaya göre Müslüman kadınlar, kocalarının 4 yıl boyunca mefkud olması halinde boşanmak için mahkemeye başvurabilirler. Başvurudan sonra 6 ay içinde koca veya kocanın vekili dönüp evliliğin yükümlülüklerini yerine getireceğine dair bir beyanda bulunmazsa 6 ayın sonunda boşanma gerçekleşir.
Boşanma Sonrası Nafaka
Kadının boşanmadan sonra iddet dönemi içinde nafaka hakkı vardır. İddet süreci bittikten sonra ise nafaka hakkı düşer.
İddet
Boşanmadan sonra kadın, İslam’ın belirlediği şekilde iddet süresini beklemektedir.
Mehir
Mehir, evlilik üzerine koca tarafından karıya evlendikten sonra ödenen bir bedel olup bunun miktarı kocanın gelirine göre değişmektedir. Müslüman Aile Yasası’nın 10. maddesine göre mehrin ödenme şekline dair ayrıntılar nikahnâme denen belgede belirtilmemişse mehrin tamamının kadının talebi doğrultusunda ödeneceği varsayılır.
Hidane
Çocukların velayeti ve bakımı konusunda Pakistan’da 1890 tarihli bir İngiliz kararnamesi olan Veli ve Vasi Yasası yürürlüktedir. Mahkemeler genellikle küçük bir çocuğun velayetini babaya verirken küçüklerin bakımı (hıdâne) hakkı anneye aittir. Çocukların bakım davalarına karar verilirken kadınların lehine son derece güçlü bir pozisyonda olduğu görülmektedir. Bu durum, kadının anne ve eş olarak rolünü vurgulayan Müslüman hukukuna da esasen uygundur.
İlgili yasanın 17. maddesine göre mahkemeler reşit olmayan çocuğun velayetinin verileceği kişiyi belirlemek için çocuğun menfaatine uygun bir yol izlenmesi gerektiğini vurgular. 17(a) maddesi ise bu menfaatin sınırlarını çocuğun dini, yaşı, cinsiyeti, tercihleri, velinin uygunluğu, mali durumu gibi birçok faktörle çizmektedir. “Menfaat” kriteri mahkemeler tarafından hem “maddi” hem de “manevi” meseleleri içerecek şekilde belirlenmiştir.
Çocukların Nafakası
Evlilikten doğan çocukların nafaka hakkı sabittir. Babanın küçük çocuklara, reşit oluncaya kadar erkek çocuklarına, evlenene kadar kız çocuklarına bakması gerekir. İçtihat hukukuna göre, çocuklar evliliğin feshi durumunda anne ile birlikte kalsalar bile, nafaka hakkına sahiptirler ve rüşd öncesi dönemde nafaka talebi çocuğun babasına karşı bağımsız bir meşru hakkıdır.
Çocuğun Nesebi
Konuyla ilgili yasada maddeler bulunmazken yasanın diğer bölümlerinden sahih bir nikah akdinin yanı sıra fasid nıkahtan doğan çocukların da nesebinin sabit olduğu anlaşılmaktadır.
Kaynaklar
Kristen Cherry, “Marriage and Divorce Law in Pakistan and Iran: The Problem of Recoginiton”, Tulsa Journal of Comparative and International Law 8/2 (January 2001): 324-5;
Ahmed, Nausheen, “Family Law in Pakistan: Using the secular to influence the religious”, Adjudicating Family Law in Muslim Courts, Ed: Elisa Giunchi, (New York: Routhledge, 2014);
David Pearl, “Three Decades of Executive, Legislative and Judicial Amendments to Islamic Family Law in Pakistan”, Islamic Family Law, ed: Chibli Mallat, Jane Connors (London:Graham&Torotman, 1990);
Muhammad Rashid Feroz, The Law Marriage and Divorce in Muslim Countries, (Montrea:McGill University, 1959); https://www.supremecourt.gov.pk/downloads/?wpdmc=judicial-system-of-pakistan#
Shah, Niaz A. Women, “The Koran and International Human Rights Law: The Experience of Pakistan”, BRILL, 2006. ProQuest Ebook Central, http://ebookcentral.proquest.com/lib/hec-ebooks/detail.action?docID=468397
Genel Veriler
Resmi Adı: Malezya Federasyonu
Yönetim Şekli: Federal Parlamenter Monarşi
Devlet Başkanı (Kral): Abdullah Şah (2020)
Başbakan: Muhyiddin Yasin (2020)
Nüfus: 32.049.700 (2017)
Yüzölçümü ( km²): 330,803
Bağımsızlık
31 Ağustos 1957 (Birleşik Krallık’tan)
(İslam’ın Yayılması: 15. yüzyıl
Portekiz Sömürgesi: 1511-1641
Hollanda Sömürgesi: 1641-1795
İngiliz Sömürgesi: 1795-1957 )
Kanunun Adı
İslam Aile Hukuku Kanunu
Kanun Linki
Islamic Family Law (Federal Territory) Act
Kanunname Tarihi – Tadiller
1984
Yargısal Yapı
Hukuk sistemi, İngiliz hukuku, şer’i hukuk ve töre hukukunun karışımından oluşmaktadır. Müslüman vatandaşlar için aile hukukunda şeriat kuralları geçerlidir.
Nişan
Haklı bir gerekçe olmadan nişanı bozan kişi varsa kendisine getirilen nişan hediyelerini veya bunların kıymetlerini iade eder. Diğer tarafın, nişanın bozulmasında kusursuz olan tarafın, evlilik hazırlığı için yaptığı harcamaları da tazmin eder. (15. madde)
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
7. maddeye göre Federal Bölge’de bir nikah, bu kanun hükümlerine ve genel şer’i hükümlere uygun olarak nikah memurunun huzurunda veli tarafından, nikah memurunun huzurunda ve onun izin vermesiyle velinin temsilcisi tarafından, velinin temsilcisi sıfatıyla nikah memuru tarafından ve nesep yoluyla velisi bulunmayanların wali raja (kral tarafından atanan veli) tarafından kıyılır.
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
22. madde nikah memurunun nikahtan hemen sonra belirlenen ayrıntıları ve evliliğin diğer şartlarını derhal evlenme kütüğüne kaydettirmesini; bu kayıt işlemine nikah memuruyla birlikte evlenen taraflar, veli ve iki şahidin tanıklık etmesi gerekli görmüştür.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
7. maddeye göre evlilik akdi sırasında velinin bulunması gerekmektedir. Yine, 22. maddedeki kayıt işlemi sırasında velinin taraflarla beraber bulunması gerekir.
Evlilik Minimum Yaşı
Erkekler 18 yaş altında, kadınlar ise 16 yaş altında evlendirilemez. (8. madde)
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
Eşin nafakası ve mesken hakkını sağlamak.
Karı:
Kocanın şer’i hukuka uyan isteklerine itaat etmek.
Nafaka Kapsamı
59. maddeye göre mahkeme bir kocaya, İslam hukukuna uygun olarak, karısına veya eski karısına nafaka ödemesini emredebilir. Fakat, mahkemenin doğrulamasıyla naşize olduğu anlaşılan kadın nafaka hakkını kaybeder. Ancak kadın pişman olarak kocasının haklı isteklerini kabul ettiği anda naşizeliği sona erer. 52. maddeye göre kocanın üç ay süre ile nafaka temin etmeyi ihmal etmesi mahkeme tarafından fesh sebebidir.
Mal Rejimi
Tarafların evlilik süresinde yaptıkları katkılar, çocukların durumu vs. gibi durumlar göz önünde tutularak mahkeme malların taraflar arasında eşit dağıtılmasını ya da bir tarafa daha fazla verilmesini isteyebilir. (58. madde)
Çok Eşlilik
Erkek birinci evliliği devam ederken ikinci bir evliliği mahkemenin yazılı izni olmadan yapamaz ve izinsiz yapılan böyle bir evlilik kaydedilemez. Fakat bu evliliğin İslam hukukuna uygun olduğu gösterilirse mahkeme kaydedilmesini emredebilir (23. madde)
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Boşanmak isteyen taraf boşanma için mahkemeye başvurur. Eğer iki taraf da boşanmak istediğini ifade ederse mahkeme erkekten bir talakla boşanmayı gerçekleştirmesini ister. Bir taraf boşanmak istemezse hakim tarafları bir din görevlisinin başkanlığındaki uzlaştırma komitesine yönlendirir. Bunun da işe yaramadığı durumda taraflara hakem atanır ve mahkeme bu hakemlere boşama yetkisi verebilir (45-55. maddeler arası)
Talak ve Tescil
Boşanmak isteyen taraf boşanma için mahkemeye başvurur. Eğer iki taraf da boşanmak istediğini ifade ederse mahkeme erkekten bir talakla boşanmayı gerçekleştirmesini ister. En son mahkeme boşamayı kaydeder ve onaylı bir kopyasını nikah memuruna ve nikah başmemuruna kayıt için gönderir.
Gaib ve Mefkud
52. maddeye göre “Kocanın bir yıldan fazla nerede olduğunun bilinmemesi” durumunda mahkeme fesih yoluyla evliliği sona erdirir.
Boşanma Sonrası Nafaka
65. madde kadının iddet süresi dolunca veya naşize olunca nafaka hakkının sona ereceğini karara bağlamıştır.
İddet
Hükm-i Şer’î’ye göre belirlenir. Kanunda geçen açık bir süre yok.
Mehir
21. madde mehrin kadına veya temsilcisine ödenmesini, peşin ödenen ve ödenmesi vaat edilen mehir ve diğer hediyelerin nikah memuru tarafından kayda geçirilmesi gerektiğini ifade eder. (mehr: mas kahwin)
Hidane
81. maddeye göre kadın, küçük çocukların himayesine ve bakımına herkesten daha layıktır. Fakat mahkeme aksi bir durumu görürse; görev sırasıyla anneannesine, babasına, babaannesine, öz kız kardeşine, ana bir kız kardeşine … geçer. ileri açıklama için bkz. 81-87. maddeler. Yine velayet hk. 88-108. maddeler
Çocukların Nafakası
72. madde, aksine bir anlaşma veya mahkeme emri olmadığı sürece çocukların nafakasının babaya ait olduğunu ifade eder. 78. maddeye göre bir erkek kendi çocuğu olmayan birini aile üyesi olarak kabul ederse onun nafakasını sağlamakla yükmlüdür. 79. maddeye göre çocukların nafakası, normal şartlarda erkekler 18 yaşında, kızlarda evlenmeyle sona erer. Ancak nafakasını sağlayamayacak şekilde özürlü olanların ve yüksek öğretime devam edenlerin nafakaları mahkeme kararıyla devam eder.
Çocuğun Nesebi
110. madde evlilikten altı kamerî ay geçtikten sonra ve boşanmanın üzerinden dört kamerî yıl geçinceye kadar çocuğun nesebinin, lian veya mahkeme önünde inkar etme söz konusu olmadığı müddetçe babaya ait olduğunu söyler. 111. madde boşandıktan sonra dört kameri yıl geçince doğan çocuğun nesebinin, baba veya mirasçılarının kabul etmemesi halinde babaya ait olmayacağını, 112. maddeye göre iddetini tamamladıktan sonra bir çocuk dünyaya getiren kadının, eğer boşanmasından dört kameri yıl geçmemişse nesebi babaya nispet edebileceğini söyler. 113. madde bir adamın şüpheyle ilişkiye girmesinden sonra, kadının altı kameri aydan sonra, dört kameri yıldan önce doğurduğu çocuğu o adama nispet edebileceğini söyler.
Kaynaklar
Muhammad Hashim Kamali, Islamic Law in Malaysia Issues and Developments, Kuala Lumpur: Ilmiah Publishers, 2000 İsmail Yalçın, “Malezya’da İslam Hukuku Uygulamaları: Yeni Gelişmeler ve Problemler”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, 1981-2003
Genel Veriler
Resmi Adı: Irak Cumhuriyeti
Yönetim Şekli: Federal Parlamenter Cumhuriyet
Devlet Başkanı: Ayetullah Ali Hamaney (2020)
Cumhur Başkanı: Hasan Ruhani (2020)
Başkan Yardımcısı: İshak Cihangiri (2020)
Nüfus: 83,183,741 (2018)
Yüzölçümü ( km²): 1,648,195
Bağımsızlık
28 Kasım 1943 – 1 Aralık 1943 Tahran Zirvesi (İngiltere, ABD ve SSCB işgalinden)
1 Nisan 1979 (İslam Devrimi)
(Sünnî Yönetimler: 652-1501
Safevî: 1501-1921
(Safevî, Afşar, Zend, Kacar Hanedanlıkları)
Pehlevî Hanedânı 1921-1979
İtilaf Devletleri İşgali: 1941-1943
İran İslam Cumhuriyeti: 1979- )
Kanunun Adı
İran İslam Cumhuriyeti Medeni Kanunu
Kanun Linki
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران
Kanunname Tarihi – Tadiller
1979
Yargısal Yapı
“Yargı organının en yüksek makamı, Velâyet-i Fakih tarafından 5 yıllık
süre için göreve atanan, adil, yargı konularına vakıf, tedbirli ve idareci bir
kişi olması gereken Yargı Organı Başkanıdır (md.157)Hukuk mahkemeleri, ceza mahkemeleri,
çocuk mahkemeleri, aile mahkemeleri ülkede yer alan ilk derece mahkemeleridir.”
Nişan
Nişanın hukuki bir statüsü yoktur. Nişanın bozulması halinde, verilen hediyelerin aynı ya da bedelinin iade edilmesi gerekmektedir. Tüketilen hediyelerin iadesi zorunlu değildir. Aynı şekilde, tarafların birinin ölümü halinde de hediyelerin iade edilmesi talep edilemez.
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
Nikahın geçerliliği için gelin ve damatın rızası esastır. Bakire kız, velisinin izni olmadan evlenemez. Evlilik; icab ve kabul ile meydana gelmektedir. Nikah akdinde şahitler zorunlu değildir. Taraflar arasında evlilik engelinin bulunmaması gerekmektedir.
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Medeni kanunun 993. Maddesi gereği düzenli aralıklarla tescili zorunlu tutulan durumlardan biri de evliliktir. Tarafların evlendiklerini Adalet Bakanlığına bildirmeleri gerekmektedir. Tarafların bilgileri kimlik kartlarına kaydedilmektedir. Tescil için herhangi bir ücret ödenmemektedir. Evliliğin tescil edilmemesi halinde, koca 1 aydan 6 aya kadar hapis cezasına çarptırılmaktadır. Resmi görevli de, evliliğin tescilinde hatalı bulunursa, o da aynı cezayı almaktadır.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Bakire kız, evlenme yaşına gelse bile babasının ya da baba tarafından dedesinin izni olmadan evlenemez. Velinin yani babanın veya dedenin kısıtlı olduğu durumlarda, veli izni zorunlu değildir. Veli izninin olmadığı durumlarda, mahkemeye başvurup evlilik izni alınabilmektedir. Bu durumda, Özel Sivil Mahkeme, velinin evliliğe mani olma gerekçesini gereksiz bulursa, 15 gün sonra evlilik için izin vermektedir.
Evlilik Minimum Yaşı
Kızlar için 13, erkekler için 15’dir.
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
Kocanın aynı anda dört kadınla evlenme hakkı vardır. Çiftler, kocanın seçtiği evde yaşamak zorundadır. Karısının evin dışındaki tasarruflarına müdahale hakkı mevcuttur. Kadının ailenin saygınlığına uygun düşmeyecek şekilde çalışmasına ve ticaret yapmasına engel olma hakkı vardır. Kadının itaatsizliği halinde nafakayı kesme hakkı vardır. İstediği zaman boşama hakkı vardır. Kadının kocasına itaat etmesi gerekir. Kocada zührevi bir hastalık olması veya kadının adet dönemi olması gibi meşru gerekçeler haricinde, kadının cinsel ilişkiyi reddetme hakkı yoktur.
Karı:
Mehir Nafaka Kendi malını yönetme
Nafaka Kapsamı
Nafaka; yiyecek, barınak, mobilyalar ve ufak tıbbî harcamaları içermektedir. Kadının hastalık veya sakatlıktan dolayı ihtiyacı olması veya alışkanlığı olması halinde, hizmetçi talep etme hakkı vardır. Kadının nafaka kapsamında sahip olduğu haklardan biri de barınmadır. Ancak, kadın kocası nerede isterse orada yaşamak zorundadır. Buna rağmen, kocasının evinde yaşadığı taktirde kadın bedensel ya da maddi açıdan zarar görecekse veya kadının itibarının sarsılması gibi bir durum olduğunda, ayrı bir yer talep etme hakkı mevcuttur.
Mal Rejimi
Mal ayrılığı esası kabul edilmiştir.
Çok Eşlilik
Devrim ile birlikte, kocanın aynı anda 4 defa devamlı evlilik, sınırsız mutʿa nikahı yapmasına izin verilmiştir. 1982 yılında yapılan bir yasa değişikliği ile taraflar evlilik sözleşmelerine ilk eşin rızasını almadan ikinci evliliğin yapılamayacağı ve iki eş arasında adil davranılacağına dair madde eklenmektedir. Bu sözleşmenin içeriği ve hukuki sonuçları ileriki başlıklarda ele alınacaktır. 1984 yılında yapılan bir düzenleme ile mahkemenin izni olmadan yapılan çok eşlilikler şeriate aykırı olması sebebiyle, 6 aydan 2 yıla kadar cezalandırılmaktadır.
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Boşamada yetki kocaya aittir. Ancak kadın muhalaa ya da mahkemenin tefriki aracılığıyla evliliğin sona erdirilmesi için talepte bulunabilir.
Talak ve Tescil
Talakın tescili zorunludur. Tescil edilmeyen talaklar yasal değildir.
Gaib ve Mefkud
Koca 4 yıl boyunca gaipse ve kendisinden haber alınamıyorsa; kadın mahkemeye boşanmak için başvurabilir.
Boşanma Sonrası Nafaka
Kadının iddet süresinde nafakaya hakkı vardır. Ancak iddet bitttikten sonra nafaka hakkı düşer.
İddet
İddet süresi evliliğin mut’a mı devamlı mı olmasına göre değişiklik arz etmektedir. Devamlı evlilikte kadın İslam hukukunun öngördüğü süreler kadar iddet bekler. Mut’a nikahında iddet süresi değişmektedir Hayızlı kadın 2 hayız müddeti iddet bekler. Talak veya fesihle sona ererse kadın 45 gün iddet bekler.
Mehir
Mehir miktarı evliliğin sona erme şekli ve çiftler arasında birlikteliğin olup olmamasına göre değişiklik göstermektedir. Kanunda ayrıntısıyla tüm seçenekler ele alınmıştır.
Hidane
Muhammed Hatemi’nin cumhurbaşkanlığı sürecinde yapılan yasa değişikliği ile boşanma sonrası çocukların ḥadânesi 7 yaşına kadar annenin hakkıdır. 7 yaşından sonra mahkemenin kararına bırakılmıştır.
Çocukların Nafakası
“Çocuğun nafakasından sadece baba sorumludur.
Babanın ölümü veya gücü yetmemesi halinde, nafaka baba tarafından dedeye geçer. Zikredilen kişilerin ölü olması veya gücünün halinde nafaka sorumluluğu anneye, anne tarafından dedeye, anneanne ve daha sonra babaanneye geçer. “
Çocuğun Nesebi
Çocuğun nesebinin sabit olması eşlerin cinsel birlikteliğinden 6 ila 10 ay arasında yasal bir nikah sonucunda evli olan çiftlerin birliktelikleri sonucunda dünyaya gelmesi gerekmektedir. Çiftler aralarında evlilik engelinin olduğunu bilmeyerek birlikte oldularsa, çocuğun nesebi sabit olmaktadır. Veled-i zinanın nesebi babaya ait olmaz. Mut’a nikahında da çocuğun nesebi babaya ait olur.
Kaynaklar
Aghajanian, Akbar. “Divorce”. Encyclopedia Iranica. Ed. Ehsan Yarhshater. 7: 443-448. California: Mazda Publishers, 1996.
Andrea Büchler, Christina Schlatter. “Marriage Age in Islamic and Contemporary Muslim Family Laws. A Comparative Survey”. Electronic Journal of Islamic and Middle Eastern Law 1/ (2013): 37-74.
Anonim. “Iran, Islamic Republic Of”. Erişim: 04.01.2019 2019. https://scholarblogs.emory.edu/islamic-family-law/home/research/legal-profiles/iran-islamic-republic-of/.
Cherry, Kristen. “Marriage and Divorce Law in Pakistan and Iran: The Problem of Recoginition”. Tulsa Journal of Comparative and International Law 8/2 (2000): 319-354.
Haeri, Shahla. Law Of Desire Temporary Marriage in Iran. London: I. B. Tauris & Co Ltd, 1989.
Hoodfar, Homa. “Divorce and Custody: Contemporary Practices Iran and Afghanistan”. Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. Ed. Suad Joseph. 2: 105-106. Hollanda: Brill, 2005.
Jafar Hezarjaribi, Ali Entezari, Maryam Niyyati. “Divorce Trends in Iran between 2004-2013”. Journal of History Culture and Art Research 6/4 (Eylül 2017): 1108-1122.
Kar, Mehrangız. “Law: Modern Family Law, 1800-Present Iran”. Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. Ed. Suad Joseph. 2: 467-469. Hollanda: Brill, 2005.
Kurtuluş, Rıza. “Rızâ Şah Pehlevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 67. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Mcglinn, Sen. Family Law in Iran. Hollanda: University of Leiden, 2000.
Mir-Hosseini, Ziba. “Family Law”. Encyclopædia Iranica. Ed. Ehsan Yarshater. 9: 184-196. Bibliotheca Persica Press, 2012.
Mir-Hosseini, Ziba. Marriage on Trial A Study of Islamic Family Law. London: L.B. Tauris, 2000.
Moghadam, Valentine M. “Family Modern Islamic Discources Iran and Afghanistan”. Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. Ed. Suad Joseph. 2: 164-165. Hollanda: Brill, 2005.
Mohammad Reza Mohammadzadeh Rahni, vd. “Divorce in Iran and Cases in Which the Woman Has the Right to Divorce”. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences 4/4S (2014): 33-36.
Üstün, İsmail Safa. “İran”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 400-404. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Vanzan, Anna. “Family Law in Post Revolutionary Iran. Closing The Doors of Ijtehad?”. Adjudicating Family Law in Muslim Courts. Ed. Elisa Guinchi. 166. New York: Routledge, 2013.
Genel Veriler
Resmi Adı: Irak Cumhuriyeti
Yönetim Şekli: Federal Parlamenter Cumhuriyet
Devlet Başkanı: Berhem Salih (2020)
Başbakan: Mustafa el-Kazımi (2020)
Nüfus: 38,433,600 (2018)
Yüzölçümü ( km²): 437,072
Bağımsızlık
3 Ekim 1932 (İngiltere’den)
(Osmanlı Dönemi: 16. Yüzyıl-1921
İngiliz Mandası: 1921-1932
Irak Krallığı: 1932-1958
Ba’s Tek Parti Dönemi: 1958-2003
Federal Cumhuriyet: 2003- )
Kanunun Adı
Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1959-1978-1985-2003
Yargısal Yapı
Şer’i mahkemelerin yanı sıra Caferî kesimler için Sivil (Medenî) mahkemeler var. Ayrıca gayrimüslimler ve birtakım özel statü sahipleri (İsrailliler, Katolikler vb.) kendi özel mahkemelerine gidebilmektedir.
Nişan
Nişan uygulamaları “akit” kapsamında değerlendirilemez. Manevi zarar söz konusu olduğunda kusurlu taraf diğer tarafa belli bir miktar bedel öder. Hediyeler ise “hibe”” hükümlerine tâbidir.
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
Rükünler; icap ve kabul (Md. 4).
Şartlar;
1. İcap ve kabulün aynı mecliste olması;
2. Âkidândan her birinin diğerini duyması;
3. Kabulün icaba muvafık olması;
4. Kanunî ehliyet sahibi ik şahidin bulunması;
5. Akdin hehangi bir şarta bağlanmaması (Md. 6).
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Evlenmek isteyen taraflar özel bir mahkemeye gidip hiçbir vergi veya ücret ödemeksizin evliliklerini kaydettirirler (10. madde)
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Evlilik ehliyetine sahip kişiler veli izni almaksızın evlenebilirler. “Herhangi bir akraba veya yabancı birisi erkek olsun kadın olsun kimseyi rızası olmaksızn ikrah yoluyla evlendiremez. Böyle bir nikah batıl sayılır.” (Md. 9)
Evlilik Minimum Yaşı
18
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
Kocanın hak ve görevleriyle ilgili herhangi bir madde bulunmamktadır.
Karı:
Haklar; Mehir (md. 19), nafaka (md. 23), tefrik talebi (md.43), Hidâne (md. 57). Görevler; Çocuğunu emzirmek (md. 55).
Nafaka Kapsamı
“Nafaka; yemek, giyim, oturacak yer, tedavi ücreti ve yardımcı olacak hizmetçiyi kapsar.” (Madde 24.)
Mal Rejimi
Mal ayrılığı esası kabul edilmiştir.
Çok Eşlilik
Birden fazla evlilik yapmak isteyen kimse ancak kâdı izniyle evlenebilir. Şu iki husus meydana gelmesi gerekir: a. Her iki eşi geçindirebilecek gelir vergisi veya ticâret odasından alınan malî durumu gösteren belgenin ibrazı. b. Birinci eşin evlilik görevlerini yerine getiremeyecek şekilde hasta, kısır veya nâşize olması.
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Kocanın talak yetkisi tanınır; ancak kadının şayet geçerli bir boşanma sebebi varsa mahkemeye başvuru yapıp boşanabilmesi (tefrîk) de mümkündür (md. 43).
Talak ve Tescil
–
Gaib ve Mefkud
Gaipliği resmi makam tarafından sabit olan kocanın karısı, eşinden tefrik olmasını mahkemeden isteyebilir. Fakat kocanın gaipliğinden en az dört yıl geçmesi gerekmektedir.
Boşanma Sonrası Nafaka
Koca iddet döneminde olan kadının nafakası üstlenmek zorundadır. İddet döneminde evlilik mânen devam ettiği için nafaka miktarı aynı evlilik dönemindeki gibi olmalıdır.
İddet
Zifaf gerçekleştikten evlilik birliğinin sona ermesi, bu sona erme dönülebilir boşama, küçük bâin, büyük bâin ya da tefrik, fesih olabilir. Kocanın ölmesi halinde, zifaf olmasa bile bekleme süresine uyulması gerekmektedir.” İddetin çerçevesi hususunda Hanefi mezhebi esas alınmıştır.”
Mehir
“Kadın, akitle birlikte mehr-i müsemmâya hak kazanır; şayet akitte mehir zikredilmez veya kabul edilmezse mehr-i müsemmâ alır.” (Md. 19)
Hidane
Anne, şayet çocuk zarar görmeyecekse gerek evlilik esnasında gerekse ayrılıktan sonra çocuğun bakımını üstlenmeye daha çok hak sahibidir.
Çocukların Nafakası
Baba fakir bir durumda olmayıp çocuğun da malı yoksa baba üzerine nafaka vâciptir (Md. 59). Çocukların nafakaları; kız çocuğu evlenene kadar, erkek çocuğu ise -ilim talebesi değilse- para kazanacak duruma gelinceye dek devam eder.
Çocuğun Nesebi
Evliliğin üzerinden altı aylık bir süre geçmişse neseb baba adına sabit olur. (Md. 51).
Bağımsızlık Sonrası İslam Aile Hukuku Uygulamaları Öğrenci Sunumu
Kaynaklar
Faruk Abdullah Kerim, el-Vasît fî şerh-i Kânûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye’l-Irâkî, Süleymaniye Üni., Hukuk Fak., 2014; Ahmed el-Kubeysî, el-Ahvalü’ş-Şahsiyye fi’l-fıkh ve’l-kadâ ve’l-kânûn; Abdülkâdir İbrahim, Muhâdarât Kânûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye; Muhsan Abdulkader Saleh, “Türk ve Irak Hukukunda Genel Sebeplere Dayanarak Boşanma ve Sonuçları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, SÜ, Konya 2013; ILDP (Iraq Legal Development Project), “The Status of Women in Iraq: An Assessment of Iraq’s De Jure and De Facto Compliance with Intertational Legal Standarts”, July 2005Charrad, Mounira. “Family Law Reforms in the Arab World: Tunisia and Morocco”. United Nations Department of Economic and Social Affairs: United Nations, 2012.
Charrad, Mounira. “Tunisia at the Forefront of the Arab World: Two Waves of Gender Legislation”. Washington and Lee Law Review 64/4 (01 Eylül 2007): 1513.
İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müçtehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2004.
Khedher, Rayed. “Tracing the Development of the Tunisian 1956 Code of Personal Status”. Journal of International Women’s Studies 18/4 (01 Eylül 2017): 30-37.
“Tunisia Data Portal, Data Search”. Erişim: 27 Kasım 2019. http://dataportal.ins.tn/en.
Voorhoeve, Maaike. “Judicial Discretion in Tunisian Personal Status Law”. Family Law in Islam: Divorce, Marriage and Women in the Muslim World. Ed. Maaike Voorhoeve. Londra: I.B.Tauris, 2012.
Welchman, Lynn. Women and Muslim Family Laws in Arab States: A Comparative Overview of Textual Development and Advocacy. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2007.”
Genel Veriler
Resmi Adı: Tunus Cumhuriyeti
Yönetim Şekli: Cumhuriyet
Devlet Başkanı: Kays Said (2020)
Başbakan: İlyas el-Fahfah (2020)
Nüfus: 11,722,038 (2019)
Yüzölçümü ( km²): 163,610
Bağımsızlık
20 Mart 1956 (Fransa’dan)
Kanunun Adı
Mecelletü’l-Ahvali’ş-Şahsiyye
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1958, 1964, 1966, 1976, 1981, 1993, 2007, 2008 ve 2010
Yargısal Yapı
Şer’i mahkemeler kaldırılmıştır, yalnızca nizami mahkemeler bulunmaktadır
Nişan
Verilen sözler evlilik olarak kabul edilmez. Evlilikten önce tarafların birbirlerine verdiği hediyeleri nişanı bozmayan taraf nişanı bozan taraftan alabilir. Nişanı bozma durumuna bakılmaksızın özel bir şart bulunuyorsa da hediyeler geri alınabilir.
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
Nikahın geçerliliği için sika kişilerden iki kişinin şahitliği ve mehrin belirtilmiş olması gerekmektedir
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Nikahın nasıl kıyılacağı ile ilgili hükümler kanunda düzenlenmemiştir.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Nikahta yalnızca karı-kocanın rızası gerekmektedir. Eğer evlenecek kişi kısıtlıysa veli ile annenin izin vermesi halinde nikah geçerli olur. Kısıtlı kişi velinin izin vermemesi halinde mahkemeye başvurarak hakimin onayı ile evlenebilir
Evlilik Minimum Yaşı
18
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
•Kanununda karı-kocanın birbirlerine iyi davranmaları, kocanın eşini iyi şartlarda yaşatması, eşine kötü muamelede bulunmaması ifade edilmiştir.
Karı:
•Aile reisi olan erkeğe itaat etmesi gerektiği (kanundan çıkartılıyor sonra) belli sınırlar içerisinde kocası ne emrederse bunu yerine getirmesinin gerekli olduğu söylenmiştir. Ayrıca kadınlara dair olan işlerde adet ve örfün belirlediği işleri yapmasının gerekli olduğu belirtilmiştir.
Nafaka Kapsamı
Kadının zarar görmesine binaen gerçekleşen ayrılıkta kanun nafaka hükmünü şu şekilde vermiştir: Kadının iddetinin sona ermesinden sonra aylık olarak kadının evlilik hayatında alışageldiği mesken hakkı gibi meseleler üzerinden kadına nafaka verilir. Erkeğin maddi durumunda artış ya da azalma olması halinde müracaata binaen verilen nafaka bedelinde değişiklik olabilir. Verilecek nafaka kadının vefat etmesi, yeni bir evlilik yapması ya da zenginleşmesi sebebiyle sonlanır. Erkek nafakayı ödemezse terekesinde borç olarak kalır.
Mal Rejimi
Mal ayrılığı esası kabul edilmiştir.
Çok Eşlilik
1956’dan beri yasaktır.
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Mahkeme
Talak ve Tescil
Talak, yalnızca mahkeme huzurunda verilebilmektedir.
Gaib ve Mefkud
Koca gaip olup ardında ne bir mal ne de karısı için nafaka bırakmamışsa ayrıca karısının nafakasını temin için bıraktığı birisi yoksa kadının talebine binaen hakim, kocanın dönmesi için bir ay süre şart koşar. Bu süre içerisinde koca gelmezse, kadının yemini ile boşamaya hükmeder.
Boşanma Sonrası Nafaka
Kadının zarar görmesine binaen gerçekleşen ayrılıkta kanun nafaka hükmünü şu şekilde vermiştir: Kadının iddetinin sona ermesinden sonra aylık olarak kadının evlilik hayatında alışageldiği mesken hakkı gibi meseleler üzerinden kadına nafaka verilir. Erkeğin maddi durumunda artış ya da azalma olması halinde müracaata binaen verilen nafaka bedelinde değişiklik olabilir. Verilecek nafaka kadının vefat etmesi, yeni bir evlilik yapması ya da zenginleşmesi sebebiyle sonlanır. Erkek nafakayı ödemezse terekesinde borç olarak kalır.
İddet
Kadının bekleyeceği iddet süresi Tunus Mecelle-i Ahkâm-i Şahsiyye’nin (TMAŞ) 34-36. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre boşanma sebebiyle kadının bekleyeceği iddet 3 aydır. Ölüm iddeti sebebiyle beklenecek iddet 4 ay 10 gün, hamile olanın bekleyeceği iddet ise çocuğunu doğuracağı vakte kadardır. Mefkud olan kişinin bekleyeceği iddet ölüm iddeti süresincedir. Ancak bu sürenin başlayabilmesi için mahkeme tarafından kocanın mefkud olduğuna dair kararın çıkması gerekmektedir.
Mehir
Mehir için bir alt-üst sınır belirtilmemiştir. Yalnızca “mübah ve iktisadi değere sahip olan bir mal” denilmiş ve bu meselede Maliki mezhebinin görüşü esas alınmıştır. Mehir olarak verilen malın kadına ait olduğu ifade edilmekle birlikte 1993 yılında getirilen değişiklikle daha önce mevcut olan “dilediği şekilde tasarrufta bulunabilir” ibaresi kaldırılmıştır.
Hidane
Anne, çocuğuna bakmayı reddediyorsa kendisinden başka birisinin olmaması hali dışında çocuğa bakması için icbar edilemez. Çocuğun masraflarının giderilmesi, çocuğun sahip olduğu mal varsa buradan karşılanır. Aksi halde baba, çocuğun bakımı ile ilgili masrafları öder. Babanın bir diğer sorumluluğu anne ile çocuğun bakım süresi boyunca oturacakları evin giderlerini karşılamaktır. Babanın bu konuda yapacağı ödemeler maddi gücü, çocuğun ihtiyaçları ve o dönemki ekonomik koşullara göre belirlenir.
Çocukların Nafakası
–
Çocuğun Nesebi
Nesep; sahih evlilik (firaş), babanın ikrarı veya güvenilir (sika) iki kişinin şahitliği ile sabit olur. Eşlerin birbirleriyle ilişkiye girmemesine rağmen doğan çocuğun inkar edilmesi halinde nesep sabit olmaz. Aynı şekilde nesebin doğruluğunu imkansız kılacak bir durum söz konusu ise ikrar edilse bile nesep sabit olmaz. Nesebin kesilmesi durumunda ise çocuk, babanın asabesi olmaktan çıkar bunun yanında miras ve nafaka haklarından da mahrum olur. Babanın, çocuğun kendisinden olmadığı iddia etmesi durumunda yalnızca hakimin bu durum üzerine hüküm vermesi halinde çocuk onun nesebinden çıkar. Aksi durumda hakim böyle bir hüküm vermemişse baba-evlat ilişkisi devam eder.
Kaynaklar
“Anderson, J. N. D. “The Tunisian Law of Personal Status”. The International and Comparative Law Quarterly 7/2 (1958): 262-279.
Charrad, Mounira. “Family Law Reforms in the Arab World: Tunisia and Morocco”. United Nations Department of Economic and Social Affairs: United Nations, 2012.
Charrad, Mounira. “Tunisia at the Forefront of the Arab World: Two Waves of Gender Legislation”. Washington and Lee Law Review 64/4 (01 Eylül 2007): 1513.
İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müçtehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2004.
Khedher, Rayed. “Tracing the Development of the Tunisian 1956 Code of Personal Status”. Journal of International Women’s Studies 18/4 (01 Eylül 2017): 30-37.
“Tunisia Data Portal, Data Search”. Erişim: 27 Kasım 2019. http://dataportal.ins.tn/en.
Voorhoeve, Maaike. “Judicial Discretion in Tunisian Personal Status Law”. Family Law in Islam: Divorce, Marriage and Women in the Muslim World. Ed. Maaike Voorhoeve. Londra: I.B.Tauris, 2012.
Welchman, Lynn. Women and Muslim Family Laws in Arab States: A Comparative Overview of Textual Development and Advocacy. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2007.”
Genel Veriler
Resmi Adı: Mısır Arap Cumhuriyeti
Yönetim Şekli: Yarı başkanlık sistemli üniter cumhuriyet
Devlet Başkanı: Muhammed Mursî (2013)
Başbakan: Hişam Kandil (2013)
Nüfus: 100,075,480 (2020)
Yüzölçümü ( km²): 1.002.450
Bağımsızlık
28 Şubat 1922 (İngiltere’den)
Kanunun Adı
el-Ahvâlu’ş-şahsiyye
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1920 yılında bir kanun çıkarılmıştır. Daha sonra 1929,1985, 2000 yılında tadiller yapılmıştır. 2017 yılılarında bir kanun hazırlanmakta olup hala yürürlüğe girmemiştir.
Yargısal Yapı
1955 yılında çıkan 462 numaralı kanuna kadar Mısır’da kişilerin dinlerine ve uyruklarına göre aile hukuku ile ilgili üç türlü mahkeme vardır. 1. Şeri Mahkeme: Taraflardan birisi mısırlı olduğu takdirde davaya bakar. Mısır vatandaşı olan kişinin hangi dinden olduğunun br önemi yoktur. 2. Millet Meclisi: Gayri müslimlerin davalarına bakar.3. Vatan Mahkemesi: Taraflardan birisi Mısır vatandaşı olamadığında davaya bakar. 4. Hısbiyye Mahkemesi: Mısır vatandaşı olan kişilerin davalarına bakar. Özellikle Mısır dışında olan vatandaşlar için önemi vardır. 1955 yılında çıkarılan kanun ile şeri mahkemeler ve millet meclisi kaldırılmış bu davalar vatan mahkemelerine verilmiştir. 2000 yılında 462 numaralı çıkarılan kanun ile ticaret, medeni, ahvalü şahsıyye ve vakıfla ilgili bütün davalar vatan mahkemelerine verilmiştir.
Nişan
Nişandan herhangi bir taraf sebepsiz olarak dönecek olursa karşı tarafa hediye ettiği şeyden dönemez.Nişandan dönme herhangi bir tazmini gerektirmez.Eğer herhangi bir sebeple nişanı bozarsa mevcut olan şeyleri alır. İstihlak edilmesi adet olan şeyleri tazmin ettiremez. Ancak nişandan dönme bir zarara sebep olursa bu takdirde tazmin gerekir. Madde 1-5
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
Nikahın şart ve rukünleri; icap, kabul ve iki şahittir. Ayrıca evlenme engellerinin bulunmaması da şarttır. Madde 6
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
2000 yılında çıkarılan bir kanun ile evliliğin tescil edilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Nikahlarını tescil etmeyen kişilerin, mahkemeye intikal eden bir niza durumunda nikahın sübutu ile ilgili ceza olarak mahkemede davanın dinlenmeyeceğine karar verilmiştir. Ancak nikahın dinlenilmemesi eşlerden birinin inkar etmesi halindedir.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Kadın mehri misil ve denk birisi ile evlendiği müddetçe velinin nikaha itiraz etme hakkı yoktur. Eğer bu şartlardan birisi olmaz ise duhulden önce velinin nikahı feshettirme hakkı vardır. Ayrıca kadın denk birisi ile evlenmek istediğinde veli makbul bir sebep olmaksızın nikaha mani olamaz. Eğer engel olursa hakim ona kızını evlendirmesini emreder. Madde 6
Evlilik Minimum Yaşı
2000 yılında çıkarılna kanuna göre, 16 yaşından küçük olan kadının ve 18 yaşından küçük olan erkeğin nikahı mahkemeye intikal ettiği durumda bu nikahın dinlenilmeyeceğine karar verilmiştir. 2017 hazırlanan kanuna göre ise her iki tarafında 18 yaşında olma şartı getirilmiştir.Bu yaşlardan önce evlilik zaruret halinde hakim iznine bağlanmıştır. Madde 15
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Koca:
1. Mehriri kadına vermek zorundadır.
2. Kadına nafaka vermek zorundadır.
3. Hürmeti musahere gerçekleşir. Madde 21-22
Karı:
1. Nesep sabit olur.
2. Nafakaya ve mehre hak hazanır.
3. Hurmeti musahere gerçekleşir.
4. İddet vacip olur. Madde 21-22
Nafaka Kapsamı
Nafakanın Kapsamı: Gıda, giyecek, ilaç ve örfün ve şerin gerekitdiği ihtiyaçlardır. Madde 33
Mal Rejimi
Eşler arasındaki mal rejimi müstakil kılınmıştır.
Çok Eşlilik
Erkeğin ikinci bir kadınla evlenmesi durumunda ilk kadın zarar görecek olur ve bunu mahkemede ispat ederse kocasından boşanabilir. Ayrıca kadının evlilik akdi esnasında kocasının ikinci bir kadınla evlenmemesini şart koşabilir. Madde 61
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Talak ancak koca veya kocanın vekil verdiği kişi tarafından geçerli olur. Madde 50
Talak ve Tescil
Kocanın verdiği talakı 30 gün içerisinde tescil etmesi gerekir. Aynı şakildetescil edilen talakın görevliler tarafından kadına bildirilmesi gerekir. Şayet koca, kadına talak verdiğini gizler ise nafaka, miras gibi hükümler kadının verilen talakı bildiği andan itibaren gerçekleşir. Madde 54
Gaib ve Mefkud
Erkeğin makbul bir özrü bulunmaksızın bir yıl ve üzeri gaip veya mefkud olması durumunda kadın şayet zarar görüyor ise mahkemeye başvurarak boşanma talebinde bulunabilir. Madde 62
Boşanma Sonrası Nafaka
Erkek karısını boşadıktan sonra iddet dönemi içerisinde karısının nafakasını vermekle yükümlüdür. Nafaka erkeğin durumunu göre takdir edilir. Eğer erkek karısının rızası yok iken veya kadından kaynaklanann bir sebep olmaksızın eşini boşar ise iddet nafakasına ilaveten en az iki yıl nafaka vermesi gerekir. Bu nafakada erkeğin durumu esas alınır. Madde 82 Ayrıca madde 85
İddet
İddet sahih olan evlilikte talak ile yada kocanın vefatı ile başlar. Fasid evlilikte ise tefrik ile yada kocanın vefatı ile başlar. Şüphe ile olan ilişkide ise erkeğin terk etmesi ile başlar. Kadın hamile ise iddeti çocuğu doğurması ile biter. Eğer hamile değil ise kocası vefat eden kadın dört ay on gün iddet bakler. Eğer boşanmış ise üç hayız miktarı bekler. Bunun dışındakiler üç ay iddet bekler. Madde 80-81
Mehir
Mehir sahih bir akit ile vacip olur. Duhul, halvet ve erkeğin vefat emesi ile kadın mehire hak kazanır. Duhul gerçekleşmeden önce vuku bulan talakta ise mehrin yarısı gerekir. Madde 22
Hidane
Hadane anne ve onun sırası ile akrabalarının hakkıdır. Eğer anne tarafından kimse yok ise baba tarafından birileri çocuğa bakar. Hadaneye hak kazanan kişi ülke dışına mahkeme izni olmadan çıkamaz. Çocuğu görmek isteyen tarafa hadane sahibi engel olamaz. Şayet engel olursa hakim hadane sahibini uyarır. Çocuğu göstermemeye devam edecek olursa hakim hadane hakkını başkasına verir. Madde 99 Ayrıca madde 102
Çocukların Nafakası
Eğer çocuğun yeteri miktarda parası ve malı yok ise babanın çocukların nafakasını, kalacak yerlerini, eğitim ve tedavi masraflarını gücü nisbetinde karşılaması gerekit. Madde 94
Çocuğun Nesebi
Mücerred doğum ile çocuğun nesebi annesine sabit olur ve herhangi bir şart aranmaz. Baba için ise çocuğun nesebi ikrar, firaş ve beyyine ile sabit olur. Aynı şekilde neseb ilmi metotlar ile de sabit olur. Madde 86
Kaynaklar
Abdulhamid, Muhyiddin, el-Ahvâlü’ş-şahsiyye fi’ş-şerişerʿîati’l-islamiyye, İstanbul, el-Mektebeü’l-Hanefiyye,
Abdülmecid, Semâh Ensâ, et-Talak bi hükmi’l-kanun fi eş-şerişerʿîati’l-islamiyye, Mektebetü’s-Sekafe ed-Diniye, 2006
Ebu Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafa Muhammed, el-Ahvâlü’ş-şahsiyye, Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi, 2015
Hasaneyn, Hasan, Ahkâmü’l-üsreti’l-islâmiyye fıkhen ve kadâen, Kahire, Dârü’l-Âfâkü’l-Arabi, 2001
İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşki, Hâşiyetu İbn Abidin, Reddü’l-muhtar ala Dürri’l-muhtar, Thk. Abdülmecid Tama Halebî, Beyrut: Darü’l-Marife, 2015
İbnü’l-Hümam, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid, Şerhu fethü’l-kadir, Talik: eş-Şeyh Abdürrezzâk Galip el-Mehdi, Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2009
Mansurizade Said, İslâm Kadını: Taaddüd-i Zevcat İslâmiyyet’te Men’ Olunabilir, İslam Mecmuası
Mulki al-Sharmani, Recent Reforms in Personal Status Laws And Women’s Empowerment “Family Courts İn Egypt”
Özalpat, Didem, İslâm Devletlerinde Toplumsal Cinsiyet ve Hukuk: İran ve Mısır Örnekleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2008
Sırtâvî, Mahmud Ali, Şerhü Kanunu Ahvalüş’şahsiyye, Dârü’l-Fikri’l, 2010
Uygur, Muteber Gülsefa, İslâm Aile Hukukunda Hakemlik Kurumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015
Wael B. Hallaq, İslam hukukuna giriş, çev. Necmettin Kızılkaya, Pınar, 2017
Yeni Hazırlanan Aile Hukuku İçin İnternet Adresi: https://www.dostor.org/2885541
Genel Veriler
Resmi Adı: Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti
Yönetim Şekli: Üniter yarı başkanlık cumhuriyeti
Devlet Başkanı: Abdulmecid Tebbun (2020)
Başbakan: Abdülaziz Cerad (2020)
Nüfus: 37,900,000 (IMF2018)
Yüzölçümü ( km²): 2.381.741
Bağımsızlık
19 Eylül 1958 (Kahire’de bağımsızlığın ilanı) 1 Temmuz 1962 resmi olarak devlet kabul edildi.
Kanunun Adı
Kânûnu’l-üsra (قانون الأسرة)
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1984 (Kanun tarihi) 2005 (Tadil)
Yargısal Yapı
Yargı sistemi Fransız ve Arap geleneklerini ortak özelliklerini paylaşır. Sivil mahkemeler nihai otorite olmakla beraber şeriat mahkemelerinde hukuk (aile-kişi) ve ceza davaları görülmektedir.
Nişan
Nişan yalnızca evlilik vaadidir, bağlayıcı olmadığı için herhangi bir taraf evliliğe zorlanamaz. Nişanı bozan erkekse kadına verdiği hediyeleri geri isteme hakkı yoktur, ancak kendisine verilen hediyeleri iade etmekle yükümlüdür. Aynı şekilde nişanı kadın bozmuşsa kendisine hediye edilip de elinde olanları aynıyla yoksa kıymetiyle iade etmesi gerekmektedir. Fatiha okunması ise nikah akdi anlamına gelmemekle beraber akdin rükünlerini taşıyorsa nikah daha sonra resmen tescil edilebilir. (4-6. md.)
Nikah Engelleri
Sürekli
Süreli
Nikahın Rükün ve Şartları
Daha önce tarafların ve kızın velisinin rızası, iki şahit ve mihr, nikah akdinin tamamlanması için gerekliyken yeni düzenlemede yalnızca tarafların rızası akdin kurulabilmesi için yeterli unsur olarak kabul edilmiştir. Evlenme ehliyeti, mihr, veli, iki şahidin bulunması ve evlenme engellerinin olmaması nikah akdinin şartlarından sayılmıştır. (9. md.) Rıza bulunmadığı durumda akit batıl olurken iki şahit, mihr ve veli bulunmadığında nikah duhuldan önce feshedilirken sonrasında mihr-i misil ile devam ettirilir. (33. md.)
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Nikah akdi, kanunen görevlendirilmiş bir memurun huzurunda yapılabileceği gibi daha sonra resmi görevliye onaylatılmak üzere memurun yokluğu durumunda da gerçekleştirilebilmektedir. Bu akit yapılırken kuruluş unsurlarına (rıza) ve şartlara riayet edilmesi gerekmektedir. Şayet taraflar arasında şartların yerine getirildiği bir nikah akdi gerçekleşmişse bu daha sonra resmi görevliye onaylatılabilmektedir. (18. md.)
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Nikah akdi, kanunen görevlendirilmiş bir memurun huzurunda yapılabileceği gibi daha sonra resmi görevliye onaylatılmak üzere memurun yokluğu durumunda da gerçekleştirilebilmektedir. Bu akit yapılırken kuruluş unsurlarına (rıza) ve şartlara riayet edilmesi gerekmektedir. Şayet taraflar arasında şartların yerine getirildiği bir nikah akdi gerçekleşmişse bu daha sonra resmi görevliye onaylatılabilmektedir. (18. md.)
Evlilik Minimum Yaşı
Her iki taraf için de 19 yaş baz alınmıştır. Ancak bir maslahat ya da zaruret durumunda hakim tarafların daha küçük yaşta evlenmelerine müsaade edebilmektedir. Hakimin evlilik için müsaade edebileceği yaş için bir alt sınır getirilmemiş ve bu evliliğe güç yetirebilir olmak şeklinde ifade edilmiştir. (40. md)
Karı-Kocanın Hak ve Görevleri
Tadil edilmiş 37. maddede ise kocanın görevleri “karısının nüşuzu olmadığı sürece gücü yettiği ölçüde nakafasını karşılamak, çok eşlilik durumunda da adaleti sağlamak” olarak zikredilmiştir. Mülga olan 39. maddede kadının sorumlulukları “aile reisi olması hasebiyle kocasına itaat etmesi, çocuklarını emzirmesi ve terbiye etmesi, kocasının anne-babasına ve akrabalarına hürmet etmesi” şeklinde belirtilmiş, tadil sonrası bunlara yer verilmemiştir. Daha sonra bu maddelerin hükmü kadırılmış ve eşlerin karşılıklı hak ve sorumlulukları şeklinde belirtilmiştir:
Nafaka Kapsamı
Evlilik nafakası yiyecek, giyecek, ilaç ve meskenin karşılanmasıdır. (78. md.) İddet nafakasında ise tafsilata gidilmemiş ve nafaka ve mesken denilmiştir. (57. md.)
Mal Rejimi
Eşler arasındaki mal rejimi müstakil kılınmıştır. Ancak akit esnasında evlilik hayatında ortak olarak elde ettikleri mallarda ortak olabilecekleri veya müstakil olarak bir kişinin zimmetine geçebileceği şeklinde anlaşmaları mümkündür. (37. md.) Mal rejiminin ayrılık olması eşlerin ortak olabileceklerine engel teşkil etmemektedir. Yalnızca ihtilaflı durumlarda bu kural esas alınarak adeten erkeğin kullandığı mallar ona verilirken kadının kullandığı mallar da kendisine verilecektir.
Çok Eşlilik
8. maddede çok eşliliğe açık bir şekilde müsaade edilmiştir. Ancak bu konuda bazı şartlar ileri sürülmüştür; ikinci evliliğin gerçekleşebilmesi için şer’i bir gerekçe olmalı ve her iki kadın da bu evliliği bilip razı olmalıdır. Ayrıca kadınların rızasıyla beraber evlilik için sunulan gerekçenin ve adaletle davranılacağının koca tarafından hakime ispat edilmesi gerekmektedir.
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Evlilik birliği yalnızca kocanın iradesine bağlı olan talak, eşlerin anlaşması (muhalaa) ya da bazı şartlarla kadının boşanma talep edebilmesi şeklindeki yöntemlerle sona erebilmektedir. Her üç durumda da boşanma kararı için mahkemeye başvurulduktan sonraki 3 ay süresince arabuluculuk faaliyetinden sonra talak vaki olur. Muhalaa konusunda kadının kocasının muvafakatine ihtiyacı yoktur. Muhalaa durumunda eğer muhalaa bedelinde anlaşamazlarsa hakim mihr-i misli geçmeyecek bir miktar üzerine hükmeder. Boşama, boşanma ve muhalaa ile ilgili hükümler -maddi konular hariç- temyize kapalıdır. (48-57. md.) Evliliğin sona ermesi ancak mahkeme kararı ile olmaktadır.
Talak ve Tescil
Kocanın tek taraflı iradesiyle boşamada keyfilik göstermesi durumunda veya hakim tarafların boşanmasına karar verdiğinde kadının daha sonra karşılaşabileceği zararların tazmin edilmesine hüküm verebilir.
Boşanma davası açıldıktan sonra eşine geri dönmek isteyen koca şayet hakim boşanma kararı vermemişse yeni bir akde ihtiyaç duymadan; boşanmaya hükmedilmişse yeni bir akitle eşiyle tekrar evlenebilir. Ancak eşini 3 defa boşayan kimsenin karısıyla tekrar evlenebilmesi için, bu kadının önce bir başkasıyla sahih bir evlilik gerçekleştirip bu kocasından ayrılması veya kocanın ölmesi gerekmektedir. Bu hususta bazı problemler vardır. Mesela kocanın sözlü olarak talak vermiş olması durumunda iddet beklenip akit artık tamamen sona erdikten sonra mahkemeye başvurulsa kadının yeni bir iddet beklemesi gerekmektedir. Ayrıca bu süre içerisinde koca boşanmadan vazgeçtiği takdirde yeni bir nikah akdine gerek olmadan eşine dönmesi de mümkündür ancak akit şer’an sona ermiştir. Bu durumda aile hayatının tekrar başlayabilmesi için şer’i olarak yeni bir akit yapılması gerekmektedir.
Gaib ve Mefkud
Mefkud yalnızca iddet bahsinde geçmektedir. Kocası mefkud olan kadınlar 4 ay 10 gün iddet beklerler. (59. md.)
Boşanma Sonrası Nafaka
Nafaka yalnızca evlilik nafakası şeklinde ele alınmıştır. İddet nafakasına iddet konusunda yer verilmiş ve detaylı bilgi sunulmadan talak iddeti bekleyen kadının nafaka hakkı olduğu yazılmıştır. (61. md.)
İddet
Zifafta bulunulmuş ve hamile olmayan kadın 3 kur müddetince, hayız görmeyenler ise 3 ay iddet beklemek zorundadır. Kocası ölen kadınlarla mefkud olanlar da 4 ay 10 gün iddet beklerler. Hamile kadınların iddeti boşanma veya vefat tarihinden itibaren en fazla 10 aydır. İddet bekleyen kadın iddet süresince -zinada bulunmamışsa- kocasıyla beraber yaşadığı evde bulunmalıdır. Bu kadının talak iddeti beklediği sürede nafaka alma hakkı vardır. (58-61. md.)
Mehir
Kanunun tadil edilmeden önceki haline göre sadâkın nikah akdi esnasında belirlenmiş olması gerekmektedir. Maddenin tadil edilmesinden sonra ise nikah akdi esnasında belirlemenin mecburi olmadığı, belirlenmediği takdirde -zifaf gerçekleşmişse- kadının mihr-i misle müstahak olacağı ifade edilmiştir. Normalde mihr Maliki mezhebinde nikahın kurucu unsurlarındandır, belirlenmediği takdirde akit geçersiz olmaktadır.
Hidane
Hadâne hakkı ile ilgili sıralamada bir değişikliğe gidilmiş ve anneden sonra babanın daha sonra anneanne, babaanne, teyze, hala ve derecelerine göre diğer akrabalar şeklinde çocuğun maslahatını gözetecek kimselerin hakkı olduğu belirtilmiştir. Hadâne süresi erkek çocuğun 10 yaşına, kız çocuğun ise evlilik yaşına ulaşmasıyla sona ermektedir ancak hakim dilerse erkek çocuğun hadânesini yine onun maslahatını gözeterek -hâdin anne ise ve bir başkası ile evlenmemişse- 16 yaşına kadar uzatabilir. (64-65. md.) Klasik görüşte ise hadâne hakkı erkek çocuğun buluğa ermesiyle kız çocuğun ise evlenmesiyle sona ermektedir.
Çocukların Nafakası
Babanın hadanenin uygulanabileceği evi temin etmesi gerekmektedir. (72. md) Bunun haricinde nafaka ile ilgili bilgi bulunmamaktadır.
Çocuğun Nesebi
Nesebin sabit olma yolları; 1- Sahih bir nikah akdi 2- İkrar 3- Beyyine 4- Nikah şüphesi 5- Zifaftan sonra feshedilmiş nikahtan dolayı meydana gelen çocukların nesepleri evlilik birliğinde bulunan kocaya ait olur. Ayrıca hakimin nesebin ispatı noktasında ilmi yollara başvurması da caiz görülmüştür. (40. md.) Hamileliğin asgari süresi 6 ay olup azami süre 10 ay olarak belirlenmiş ve eşlerin ölüm veya boşanma nedeniyle ayrılmalarından sonraki 10 ay içerisinde meydana gelen çocuğun nesebi bu kocaya ait olur. (42-43. md.) Tüp bebek uygulamasının meşru olduğu ve bunun neticesinde doğacak çocuğun nesebinin sabit olacağı belirtilmiştir. (45. md.) Evlat edinme ise şeran ve kanunen yasaklanmıştır. (46. md.)
Kaynaklar
Bin Sağîr, Mahfûz. el-İctihâdu’l-kazâî fi’l-fıkhı’l-islâmî ve tatbîkâtuhu fî kânnûni’l-üsrati’l-Cezâirî. University of Batna 1 Hadj Lakhdar, 2008.
Celâli, Chivar. “Mikyâs-ı kânuni’l-üsrati’l-Cezâirî”. 2015 2014.
“CEZAYİR – TDV İslâm Ansiklopedisi”. Erişim: 08 Aralık 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/cezayir.
İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
İbnü’l-Hâcib, Ebu Amr Cemaleddin Osman b. Ömer. Câmi’u’l-ümmühât. Thk. Ebu Abdurrahman el- Ahdar el-Ahdarî. el-Yemâme li’t-tıbaa ve’n-neşr, 2000.
Kânûnu’l-medenî (2005).
Kânûnu’l-üsra (2005).
Kavas, Ahmet. “Sömürgecilik”. İslam Ansiklopedisi. Erişim: 01 Ocak 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/somurgecilik.
Kayrevânî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Risâletü’l-Kayrevânî. Dâru’l-Fikr, t.y.
Kudûrî, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. Muhtasaru’l-Kudûrî. Thk. Kamil Muhammed Muhammed Avîza. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
Laala, Saadi. ez-Zevâc ve inhilâluhu fî Kânûni’l-üsrati’l-Cezâirî. Cezayir Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2014.
Mişnan, Muhammed İdris – Hüseyin, Safiye. “ez-Zevâcu’l-örfî beyne’d-davâbiti’ş-şer’iyye ve’l-icrâ’âti’l-kânûniyye”. el-Müsteciddâtü’l-fıkhiyye fî ahkâmi’l-üsra. 975-998. Cezayir: Câmiatü’l-Vâdî, 2018.
Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1993.
Şetvân, Belkâsım. el-Hıtbe ve’z-zevâc. Dâru’l-Fecr, t.y.
Zimam, Nureddin – Bin Kika, Suad. “Kânûnu’l-üsrati’l-Cezâirî beyne’l-müşâreketi’s-siyâsiyye ve siyâseti’l-müşâreke”. Mecelletü’l-Ulûmu’l-İnsâniyye ve’l-İctimâiyye. 7 (2012): 149-169.
Genel Veriler
| Resmi Adı: Ürdün Haşimi Krallığı |
| Yönetim Şekli: Anayasal Monarşi |
| Devlet Başkanı (Kral): Kral II. Abdullah |
| Başbakan: Ömer Razzaz |
| Nüfus: 9,9 Milyon (IMF 2018) |
| Yüzölçümü (km²): 89.213 |
| Bağımsızlık: 1946 |
| Kanunun Adı: Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye |
| Kanun Linki: el-Ahvalu’ş-şahsiyye |
| Kanunname Tarihi – Tadiller: 1927-1947-1951-1976-2001 (Tadil)-2010 |
| Yargısal Yapı: Mahkemeler nizamiye mahkemeleri, özel mahkemeler ve şer’i mahkemeler şeklinde üç kısma ayrılmaktadır. Şer’i mahkemeler de müslümanlara yönelik ve gayrı müslimlere yönelik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. |
| Nişan: Nişanlılık evliliğin talep edilmesi ya da evlenmeye dair verilen bir sözdür. “ne nişanla ne fatiha okumakla, ne mehirden sayılmak üzere herhangi bir şeyin [karşı taraftan] teslim alınması ile ne de bir hediyenin kabulü ile [nikâh akdi kurulmuş olmaz]”. Nişandan dönmek ayrıntılarıyla kanunda açıklanmıştır. |
| Nikah Engelleri: “1. Nesebi akrabalık sebebiyle; asl ve üstü, fer’ ve aşağısı, ebeveynden biri ya da her ikisinin fürû’u. 2. Sıhrî hısımlık 3. Süt akrabalığı.” |
| “Müslüman erkeğin kitabi olmayan kadınla evlenmesi. Kadının gayrı müslim bir adamla evlenmesi, Müslümanın mürted biri ile evlenmesi, Evli bir kadınla evlenmek ya da iddet bekleyen kadının evlenmesi, Dörtten fazla kadınla evlenmek.” |
| Nikahın Rükün ve Şartları: Evlilik akdi bir kadın ve erkek arasında olur. Evlilik icap ve kabul ile kurulur. İcap ve kabul inkah ve tezvic gibi sarih lafizlarla kurulur. Şahitler evlilik akdinin sıhhat şartlarındandır. Evlilik akdi geleceğe izafe edilen ya da gerçekleşmeyecek bir şarta bağlanması ile kurulmaz. |
| Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili: Erkek evlenmeden mahkemeye giderek evlilik başvurusu yapar. Hakim bu başvuruyu resmi olarak kayıt altına alır. Resmi olarak evlenmeyen taraflar ve bu evlilik akdini gerçekleştiren kişi ve şahitler cezalandırılır. (36. madde) Ürdün Fetva Kurumunun resmi olmayan evlilikler ile ilgili fetva şu şekildedir: Allah Resulün’den (s.a.v) şu hadisler nakledilir: “Velisi olmadan kadının nikah kıyması batıldır, batıldır.”(Tirmizi; Hasen hadis), “Yol gösteren veli ve iki âdil şahit olmadıkça nikah olmaz.”(Taberânî). Hakların korunması için nikahın belgelenmesi, kayıt altına alınması istenir. Nikahın resmi olarak kayıt altına alınmaması Ürdün Ceza Kanununa göre cezalandırılmayı gerekli kılar. |
| Nikahın Tarafları-Velinin Rolü: Evlilikte veli Ebu Hanife’nin racih görüşüne göre sırasıyla binefsihi asabedir. Taraflar biribirine denk olur ve velilerden birinin erkeğe razı olması uzak olan velilerin itirazını geçersiz kılar. On beş yaşını tamamlamış bakire bir kızın kendisine denk birisiyle evlenmeyi talep etmesi halinde babası tarafından meşru bir sebep olmadan evlenmesine engel olmak istemesi durumunda, hakim tarafından evlenmesine izin verilir. On sekiz yaşını geçmiş dul kadının evliliğinde velisinin onayı şart değildir. |
| Evlilik Minimum Yaşı: Evlilik yaşı 18 olarak kabul edilmiş olup 15 yaşını tamamlayanlar için hâkim evlilik izni verebilir. |
| Kocanın Hak ve Görevleri: |
| Karının Hak ve Görevleri: |
| Nafaka Kapsamı: Nafaka yiyecek, kıyafet, mesken, doktor ve emsallerine hizmetçi tayin edilenleri için hizmetçiye şamildir. |
| Mal Rejimi: Eşlerden her birinin ayrı bir mali zimmeti vardır. |
| Çok Eşlilik: “Hâkim, evli bir erkeğin ilave bir evlilik için başvurusuna izin vermeden önce şu özellikleri haiz olmasını göz önünde bulundurur: • Mehir ödemeye güç yetirmesi, • Kimin nafakasından sorumlu ise bunu ödemeye güç yetirmesinden emin olması gerekmektedir. • Nişanlı kıza nişanlısının başka biriyle evli olduğunun bildirilmesi gerekir. • Mahkeme akdi icra ettikten sonra mevcut eşe veya eşlere durumu tebliğ eder. Madde 37/a, nikâh akdinde kadın üzerine evlenilmemesini şart koşabilir. Madde 75, koca, karısıyla beraber diğer bir karısını her ikisinin de rızası olmadan oturtamaz. Madde 79, birden fazla karısı olan erkek geceleme ve nafaka konularında eşleri arasında adaletli olmak zorundadır” |
| Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı): Koca şuurlu, sorumlu ve muhtar ise talaka ehil olur. |
| Talak ve Tescil: Erkek talakını ve rici talakını hakim önünde tescil eder. Eğer karısını mahkeme dışında boşar ve bunu tescil ettirmezse bir ay içinde mahkemeye giderek bunu tescil ettirir. Bunları yerine getirmeyen kişiler cezalandırılır. Mahkemenin kadının haberi olmadan gerçekleşen talak ve rici talakı tescil edildikten sonra bir hafta içinde kadına ulaştırması gerekir. |
| Gaib ve Mefkud: Hakim gaib ya da mefkud kişinin karısının nafaka talep ettiği zamandan itibaren bu kişilere para cezası verir. Koca gaib olur ve nafaka hükmünü yerine getirmeye imkan tanıyan parası da mevcutsa karısına malından nafaka verilir. |
| Boşanma Sonrası Nafaka: İddet nafakası evlilik nafakası gibidir. Boşanmış kadının eğer evlilik nafakası yoksa iddetin başlangıcından itibaren nafakaya hüküm verilir. Eğer nafakası varsa iddetin bir seneyi aşmamak üzere iddetin bitimine kadar devam eder. (152. Madde) |
| İddet: Eşi vefat eden kadının (hamile dışında) iddeti birlikte olmuş olsunlar ya da olmasınlar dört ay on gündür. Hamile olmayan kadının vefat dışında iddeti şu şekildedir: Üç hayızdır. Hiç hayız görmeyen ya da hayızdan kesilmiş kadın için ise üç aydır. Mümtedde’t-tuhr olan yani bir iki kez hayız görüp sonra hayız görmeyen kadın dokuz ay bekler. |
| Mehir: Mehirle ilgili hükümler ayrıntısıyla kanunda yer almıştır. |
| Hidane: Kanunda uzunca yer alan konulardan biri hidanedir. Anne evlilik devam ederken hadâne konusunda çocuğuna bakmada öncelik sahibidir. Boşandıktan sonra anneden sonra bu hak kadının annesine geçer, sonra sırasıyla babanın annesine, babaya ve mahkemeye geçer. Anne çocuğuna yaşı 15 olana kadar bakmaya devam eder. Anne dışındaki kişiler ise çocuk 10 yaşını tamamlayana kadar bakımını üstlenir. Çocuğa bu yaşlardan sonra rüşde erene kadar bakımını yapan annesinde kalması hususunda bir serbestiyet verilir. |
| Çocukların Nafakası: “• Çocuğun malı yoksa baba fakir olmadıkça nafakası babasına aittir. • Baba gaib olup çocuğun nafakasını ondan tahsil etmek mümkün değilse veya baba fakir olursa ve çalışıp para kazanmaya güç yetiriyor ancak kazancı yeterli değilse ya da kazanç sağlayamıyorsa babanın olmaması durumunda çocuğun nafakasından sorumlu olan kişi çocuğun nafaka sorumluluğunu üstlenir. Bu durumda harcadıkları babaya borç olarak yazılır ve döndüğünde ya da imkan bulduğunda ondan geri alınır. • Çocukların nafakası babanın durumu göz önünde bulundurularak belirlenir. • Zengin babanın çocukların tüm eğitim ihtiyaçlarını karşılaması gerekir. • Babanın nafakasından sorumlu olduğu çocuklarının tedavi masraflarını karşılar. • Malı ya da kazancıyla zengin olmayan kız çocuğun nafakası evlenene kadar devam eder. Erkek çocuğun nafakası ise akranlarının kazanç elde ettiği yaşa kadardır.” |
| Çocuğun Nesebi: “Çocuğun nesebi doğumla anneye sabit olur. Babaya nisbeti ise şu hallerdedir: • Kadınla evlenmesi ile, • ikrar ile • beyyineyle • bilimsel yöntemlerle evlilikten olduğuna dair bir yolla” |
| Official Name: Hashemite Kingdom of Jordan |
| Form of Government: Constitutional Monarchy |
| Head of State (King): King Abdullah II |
| Prime Minister: Omar Razzaz |
| Population: 9.9 Million (IMF 2018) |
| Area (km²): 89,213 |
| Independence: 1946 |
| Name of the Law: Law of Personal Status |
| Law Link: Al-Ahwal Al-Shakhsiyya |
| Date of the Law – Amendments: 1927-1947-1951-1976-2001 (Amendment)-2010 |
| Judicial Structure: Courts are divided into three sections: civil (nizami), special, and shari’a courts. Shari’a courts are further divided into two sections: one for Muslims and one for non-Muslims. |
| Engagement: Engagement is the proposal or promise of marriage. The law explains that “Neither engagement, reading Al-Fatiha, receiving something as a dowry, nor accepting a gift constitutes a marriage contract.” The rules for breaking off an engagement are detailed in the law. |
| Marriage Impediments: “1. Lineage relations: ancestors and descendants, or one or both parents’ descendants. 2. Affinity relations. 3. Milk kinship.” |
| “A Muslim man cannot marry a non-Scriptural woman. A woman cannot marry a non-Muslim man. A Muslim cannot marry an apostate. It is forbidden to marry a married woman or a woman in her waiting period (iddah). It is prohibited to marry more than four women.” |
| Marriage Pillars and Conditions: A marriage contract is established between a man and a woman. It is formed through an offer (ijab) and acceptance (qabul) using clear terms such as “nikah” or “tezvic.” Witnesses are a requirement for the validity of the marriage contract. The marriage cannot be based on a condition that postpones its effect or ties it to an unrealizable event. |
| Conducting Marriage in Front of an Official and Registration: Before marriage, the man applies to the court. The judge officially records the application. Parties who marry outside official channels, along with those officiating or witnessing the marriage, are subject to punishment (Article 36). The Jordanian Fatwa Institution’s ruling on unofficial marriages refers to the following hadiths of the Prophet (pbuh): “A woman’s marriage without her guardian is invalid, invalid, invalid” (Tirmidhi, Hasan Hadith), and “There is no marriage except with a guardian and two just witnesses” (Tabarani). Documentation and official registration are required to protect rights. Failure to register marriage is punishable under Jordanian Penal Law. |
| Marriage Participants – Role of the Guardian: In marriage, the guardian acts according to Abu Hanifa’s dominant opinion, prioritizing agnates. The parties must be of equal status, and if one guardian consents, the objections of distant relatives are invalid. If a 15-year-old virgin girl wishes to marry someone of equal status and her father unjustifiably prevents her, a judge may permit the marriage. For a widow over 18 years old, the guardian’s consent is not required. |
| Minimum Age for Marriage: The legal age for marriage is 18. However, a judge may permit marriage for those who have completed 15 years of age. |
| Husband’s Rights and Duties: |
| Wife’s Rights and Duties: |
| Scope of Maintenance: Maintenance includes food, clothing, shelter, medical care, and a servant for those accustomed to having one. |
| Property Regime: Each spouse retains separate financial liability. |
| Polygamy: “Before permitting a married man to enter into an additional marriage, the judge considers the following: • The man’s ability to pay the dowry. • The man’s capacity to provide maintenance for those he is responsible for. • The fiancée must be informed if her suitor is already married. • After the contract is concluded, the court informs the current wife or wives. Article 37/a allows a woman to stipulate in the marriage contract that her husband cannot take another wife. Article 75 forbids a man from placing two wives in the same residence without their consent. Article 79 requires a man with more than one wife to be just in matters of housing and maintenance.” |
| Authority in Divorce (Husband-Court-Wife): The husband, if mentally sound, accountable, and voluntary, is competent to divorce (talaq). |
| Divorce and Registration: A husband must register his divorce or revocable divorce in front of a judge. If he divorces his wife outside the court and does not register it, he must do so within a month. Those who fail to do so are punished. After registration, the court must inform the wife within one week of the divorce or revocable divorce. |
| Absenteeism and Missing Persons: If a wife requests maintenance from an absentee or missing husband, the court may impose a fine from the time of her request. If the absent husband has assets enabling him to provide maintenance, his property may be used for this purpose. |
| Post-Divorce Maintenance: Post-divorce maintenance (during the waiting period) is like marital maintenance. If the divorced woman had no marital maintenance, post-divorce maintenance is granted from the start of the waiting period. If she did receive maintenance, it continues for no more than one year after the waiting period (Article 152). |
| Waiting Period (Iddah): A widow’s waiting period (unless pregnant) is four months and ten days, whether or not they cohabited. The waiting period for a non-pregnant woman in cases other than death is three menstrual cycles. For women who have never menstruated or have passed menopause, the waiting period is three months. A woman whose menstruation has stopped after two cycles waits nine months. |
| Dowry: Regulations regarding dowry are detailed in the law. |
| Custody: Custody is extensively covered in the law. The mother has primary custody of the child during the marriage. After divorce, custody passes first to the maternal grandmother, then the paternal grandmother, then the father, and finally the court. The mother retains custody until the child reaches 15 years old. Custody by others lasts until the child turns 10. After that, the child may choose to stay with the custodian until adulthood. |
| Child Maintenance: “• If the child has no property and the father is not poor, maintenance is the father’s responsibility. • If the father is absent, and it is impossible to collect child support from him, or if the father is poor, the person responsible for child maintenance will assume the duty, and the father will owe them the expenses once he is able to repay them. • Child support is determined based on the father’s financial situation. • A wealthy father must cover all educational needs of the children. • The father is responsible for covering the medical expenses of his children. • The maintenance of a girl continues until she marries, while for a boy, it continues until he reaches the age at which his peers typically start earning a livelihood.” |
| Child’s Lineage: “The child’s lineage is established by birth to the mother. Paternal lineage is established by: • Marriage to the woman. • Acknowledgment. • Clear evidence. • Scientific methods proving paternity from the marriage.” |
| الاسم الرسمي: المملكة الأردنية الهاشمية |
| نظام الحكم: ملكية دستورية |
| رئيس الدولة (الملك): الملك عبد الله الثاني |
| رئيس الوزراء: عمر الرزاز |
| عدد السكان: 9.9 مليون (IMF 2018) |
| المساحة (كم²): 89,213 |
| الاستقلال: 1946 |
| اسم القانون: قانون الأحوال الشخصية |
| رابط القانون: الأحوال الشخصية |
| تاريخ القانون – التعديلات: 1927-1947-1951-1976-2001 (تعديل)-2010 |
| الهيكل القضائي: تنقسم المحاكم إلى ثلاثة أقسام: المحاكم النظامية، المحاكم الخاصة، والمحاكم الشرعية. وتنقسم المحاكم الشرعية إلى قسمين: للمسلمين ولغير المسلمين. |
| الخطوبة: الخطوبة هي طلب الزواج أو وعد بالزواج. يوضح القانون أن “لا الخطوبة، ولا قراءة الفاتحة، ولا استلام شيء كمهور من الطرف الآخر، ولا قبول هدية يشكل عقد زواج”. تم توضيح قواعد فسخ الخطوبة بالتفصيل في القانون. |
| موانع الزواج: “1. صلة النسب: الأصول والفروع، أو ذرية أحد الوالدين أو كلاهما. 2. صلة المصاهرة. 3. الرضاعة.” |
| “لا يجوز للمسلم الزواج بامرأة غير كتابية. لا يجوز للمرأة الزواج برجل غير مسلم. لا يجوز للمسلم الزواج بمرتد. لا يجوز الزواج بامرأة متزوجة أو في فترة العدة. لا يجوز الزواج بأكثر من أربع نساء.” |
| أركان وشروط الزواج: يتم عقد الزواج بين رجل وامرأة. يتم إبرام الزواج بعرض (إيجاب) وقبول (قبول) باستخدام ألفاظ واضحة مثل “النكاح” أو “التزويج”. الشهود شرط لصحة عقد الزواج. لا يجوز ربط عقد الزواج بشرط غير قابل للتحقيق أو مؤجل إلى المستقبل. |
| إجراء الزواج أمام موظف وتسجيله: قبل الزواج، يتقدم الرجل بطلب إلى المحكمة. يقوم القاضي بتسجيل الطلب رسمياً. الأطراف التي تتزوج خارج القنوات الرسمية، وكذلك الأشخاص الذين يجرون أو يشهدون على الزواج، يتعرضون للعقاب (المادة 36). يشير فتوى مؤسسة الإفتاء الأردنية حول الزواج غير الرسمي إلى الأحاديث التالية للرسول (صلى الله عليه وسلم): “زواج المرأة بدون وليها باطل، باطل، باطل” (الترمذي، حديث حسن)، و “لا نكاح إلا بولي وشاهدين عدلين” (الطبراني). مطلوب توثيق الزواج والتسجيل الرسمي لحماية الحقوق. عدم تسجيل الزواج يعرض للعقاب بموجب قانون العقوبات الأردني. |
| أطراف الزواج – دور الولي: في الزواج، يتصرف الولي حسب الرأي الراجح لأبو حنيفة، ويكون ترتيب الأقارب بحسب القرابة العصبية. يجب أن يكون الطرفان من نفس الوضع الاجتماعي، وإذا وافق أحد الأولياء على الزواج فإن اعتراضات الأولياء البعيدين تكون غير صالحة. إذا رغبت فتاة عذراء تبلغ من العمر 15 عامًا في الزواج بشخص مناسب ورفض والدها بشكل غير مبرر، يجوز للقاضي السماح بالزواج. لا يشترط موافقة الولي على زواج الأرملة التي تجاوزت 18 عامًا. |
| الحد الأدنى لسن الزواج: الحد القانوني للزواج هو 18 عامًا. ومع ذلك، يجوز للقاضي السماح بالزواج لمن أكملوا 15 عامًا. |
| حقوق وواجبات الزوج: |
| حقوق وواجبات الزوجة: |
| نطاق النفقة: تشمل النفقة الطعام والملبس والمأوى والعلاج الطبي وخادمًا لأولئك المعتادين على الحصول عليه. |
| نظام الممتلكات: يحتفظ كل زوج بمسؤولية مالية مستقلة. |
| تعدد الزوجات: “قبل السماح للرجل المتزوج بالدخول في زواج إضافي، يأخذ القاضي في الاعتبار ما يلي: • قدرة الرجل على دفع المهر. • قدرة الرجل على توفير النفقة لمن يتحمل مسؤوليتهم. • يجب إبلاغ الخطيبة إذا كان خطيبها متزوجًا بالفعل. • بعد إبرام العقد، تقوم المحكمة بإبلاغ الزوجة أو الزوجات الحاليات. المادة 37/أ تسمح للمرأة بأن تشترط في عقد الزواج ألا يتزوج زوجها من أخرى. المادة 75 تمنع الرجل من إسكان زوجتين في نفس المنزل دون موافقتهما. المادة 79 تلزم الرجل الذي لديه أكثر من زوجة بالعدالة في مسائل السكن والنفقة.” |
| سلطة الطلاق (الزوج-المحكمة-الزوجة): الزوج إذا كان عاقلًا ومسؤولًا ومختارًا، يكون مؤهلاً للطلاق. |
| الطلاق والتسجيل: يجب على الزوج تسجيل طلاقه أو الطلاق الرجعي أمام القاضي. إذا طلق زوجته خارج المحكمة ولم يسجل الطلاق، فعليه القيام بذلك خلال شهر. يعاقب الذين لا يفعلون ذلك. بعد التسجيل، يجب على المحكمة إبلاغ الزوجة بالطلاق أو الطلاق الرجعي في غضون أسبوع. |
| الغائب والمفقود: إذا طلبت الزوجة النفقة من زوج غائب أو مفقود، يجوز للمحكمة فرض غرامة من وقت طلبها. إذا كان للزوج الغائب أصول تمكنه من توفير النفقة، يمكن استخدام ممتلكاته لهذا الغرض. |
| النفقة بعد الطلاق: النفقة بعد الطلاق (أثناء فترة العدة) مثل نفقة الزواج. إذا لم تكن المرأة المطلقة تحصل على نفقة الزواج، يتم منح نفقة ما بعد الطلاق من بداية فترة العدة. إذا كانت تحصل على النفقة، تستمر لمدة لا تتجاوز سنة بعد انتهاء العدة (المادة 152). |
| العدة: مدة العدة للأرملة (ما لم تكن حاملاً) هي أربعة أشهر وعشرة أيام، سواء كان الزوجان قد عاشا معًا أم لا. مدة العدة للمرأة غير الحامل في الحالات الأخرى غير الوفاة هي ثلاث حيضات. أما النساء اللاتي لم يكن قد بلغن الحيض أو تجاوزن سن اليأس، فمدة العدة هي ثلاثة أشهر. المرأة التي توقفت عنها الحيض بعد دورتين تنتظر تسعة أشهر. |
| المهر: تم توضيح أحكام المهر بالتفصيل في القانون. |
| الحضانة: الحضانة مغطاة بشكل واسع في القانون. للأم الأولوية في رعاية الطفل أثناء الزواج. بعد الطلاق، تنتقل الحضانة أولاً إلى جدة الأم، ثم جدة الأب، ثم الأب، وأخيراً المحكمة. تستمر الأم في رعاية الطفل حتى يبلغ 15 عامًا. ويستمر الآخرون في الحضانة حتى يبلغ الطفل 10 سنوات. بعد ذلك، يمكن للطفل اختيار البقاء مع الحاضن حتى بلوغه. |
| نفقة الأطفال: “• إذا لم يكن للطفل مال وكان الأب غير فقير، تكون نفقة الطفل على الأب. • إذا كان الأب غائباً أو كان من المستحيل تحصيل نفقة الطفل منه، أو إذا كان الأب فقيرًا، يتحمل الشخص المسؤول عن نفقة الطفل هذا الواجب، ويجب على الأب سداد المصروفات بمجرد أن يتمكن من ذلك. • يتم تحديد نفقة الأطفال بناءً على الوضع المالي للأب. • يجب على الأب الغني تغطية جميع الاحتياجات التعليمية لأطفاله. • يتحمل الأب نفقات العلاج الطبي لأطفاله. • تستمر نفقة الفتاة حتى تتزوج، بينما تستمر نفقة الصبي حتى يصل إلى السن الذي يبدأ فيه أقرانه كسب الرزق.” |
| نسب الطفل: “يُثبت نسب الطفل من الأم بالولادة. ويُثبت نسبه للأب في الحالات التالية: • الزواج بالمرأة. • الإقرار. • الدليل الواضح. • الطرق العلمية التي تثبت النسب من الزواج.” |
Resmi Adı: Ürdün Haşimi Krallığı.
Yönetim Şekli: Anayasal Monarşi.
Devlet Başkanı (Kral): Kral II. Abdullah.
Başbakan: Ömer Razzaz
Nüfus: 9,9 Milyon (IMF2018)
Yüzölçümü ( km²): 89.213
Bağımsızlık
1946
Kanunun Adı
Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1927-1947-1951-1976-2001(Tadil)-2010
Yargısal Yapı
Mahkemeler nizamiye mahkemeleri, özel mahkemeler ve şer’i mahkemeler şeklinde üç kısma ayrılmaktadır. Şer’i mahkemeler de müslümanlara yönelik ve gayrı müslimlere yönelik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Nişan
Nişanlılık evliliğin talep edilmesi ya da evlenmeye dair verilen bir sözdür. “ne nişanla ne fatiha okumakla, ne mehirden sayılmak üzere herhangi bir şeyin [karşı taraftan] teslim alınması ile ne de bir hediyenin kabulü ile [nikâh akdi kurulmuş olmaz]”. Nişandan dönmek ayrıntılarıyla kanunda açıklanmıştır. İhtiyari olarak ya da ölüm sebebiyle nişanlılığın sona ermesi çerçevesinde konu ayrıntılarıyla açıklanmıştır.
Nikah Engelleri
“1.Nesebi akrabalık sebebiyle; asl ve üstü, fer’ ve aşağısı, ebeveynden biri ya da her ikisinin fürû’u.
2. Sıhrî hısımlık
3. Süt akrabalığı.”
“• Müslüman erkeğin kitabi olmayan kadınla evlenmesi.
• Kadının gayrı müslim bir adamla evlenmesi,
• Müslümanın mürted biri ile evlenmesi,
• Evli bir kadınla evlenmek ya da iddet bekleyen kadının evlenmesi,
• Dörtten fazla kadınla evlenmek.”
Nikahın Rükün ve Şartları
Evlilik akdi bir kadın ve erkek arasında olur. Evlilik icap ve kabul ile kurulur. İcap ve kabul inkah ve tezvic gibi sarih lafizlarla kurulur. Şahitler evlilik akdinin sıhhat şartlarındandır. Evlilik akdi geleceğe izafe edilen ya da gerçekleşmeyecek bir şarta bağlanması ile kurulmaz.
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Erkek evlenmeden mahkemeye giderek evlilik başvurusu yapar. Hakim bu başvuruyu resmi olarak kayıt altına alır. Resmi olarak evlenmeyen taraflar ve bu evlilik akdini gerçekleştiren kişi ve şahitler cezalandırılır. (36. madde) Ürdün Fetva Kurumunun resmi olmayan evlilikler ile ilgili fetva şu şekildedir: Allah Resulün’den (s.a.v) şu hadisler nakledilir: “Velisi olmadan kadının nikah kıyması batıldır, batıldır.”(Tirmizi; Hasen hadis), “Yol gösteren veli ve iki âdil şahit olmadıkça nikah olmaz.”(Taberânî). Hakların korunması için nikahın belgelenmesi, kayıt altına alınması istenir. Nikahın resmi olarak kayıt altına alınmaması Ürdün Ceza Kanununa göre cezalandırılmayı gerekli kılar. Fetva metni için tıklayınız.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Evlilikte veli Ebu Hanife’nin racih görüşüne göre sırasıyla binefsihi asabedir. Taraflar biribirine denk olur ve velilerden birinin erkeğe razı olması uzak olan velilerin itirazını geçersiz kılar. On beş yaşını tamamlamış bakire bir kızın kendisine denk birisiyle evlenmeyi talep etmesi halinde babası tarafından meşru bir sebep olmadan evlenmesine engel olmak istemesi durumunda, hakim tarafından evlenmesine izin verilir. On sekiz yaşını geçmiş dul kadının evliliğinde velisinin onayı şart değildir.
Evlilik Minimum Yaşı
Evlilik yaşı 18 olarak kabul edilmiş olup 15 yaşını tamamlayanlar için hâkim evlilik izni verebilir.
Kocanın Hak ve Görevleri
Karının Hak ve Görevleri
Nafaka Kapsamı
Nafaka yiyecek, kıyafet, mesken, doktor ve emsallerine hizmetçi tayin edilenleri için hizmetçiye şamildir.
Mal Rejimi
Eşlerden her birinin ayrı bir mali zimmeti vardır.
Çok Eşlilik
“Hâkim, evli bir erkeğin ilave bir evlilik için başvurusuna izin vermeden önce şu özellikleri haiz olmasını göz önünde bulundurur:
• Mehir ödemeye güç yetirmesi,
• Kimin nafakasından sorumlu ise bunu ödemeye güç yetirmesinden emin olması gerekmektedir.
• Nişanlı kıza nişanlısının başka biriyle evli olduğunun bildirilmesi gerekir.
• Mahkeme akdi icra ettikten sonra mevcut eşe veya eşlere durumu tebliğ eder.
Madde 37/a, nikâh akdinde kadın üzerine evlenilmemesini şart koşabilir. Madde 75, koca, karısıyla beraber diğer bir karısını her ikisinin de rızası olmadan oturtamaz. Madde 79, birden fazla karısı olan erkek geceleme ve nafaka konularında eşleri arasında adaletli olmak zorundadır”
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Koca şuurlu, sorumlu ve muhtar ise talaka ehil olur.
Talak ve Tescil
Erkek talakını ve rici talakını hakim önünde tescil eder. Eğer karısını mahkeme dışında boşar ve bunu tescil ettirmezse bir ay içinde mahkemeye giderek bunu tescil ettirir. Bunları yerine getirmeyen kişiler cezalandırılır. Mahkemenin kadının haberi olmadan gerçekleşen talak ve rici talakı tescil edildikten sonra bir hafta içinde kadına ulaştırması gerekir.
Gaib ve Mefkud
Hakim gaib ya da mefkud kişinin karısının nafaka talep ettiği zamandan itibaren bu kişilere para cezası verir. Koca gaib olur ve nafaka hükmünü yerine getirmeye imkan tanıyan parası da mevcutsa karısına malından nafaka verilir.
Boşanma Sonrası Nafaka
İddet nafakası evlilik nafakası gibidir. Boşanmış kadının eğer evlilik nafakası yoksa iddetin başlangıcından itibaren nafakaya hüküm verilir. Eğer nafakası varsa iddetin bir seneyi aşmamak üzere iddetin bitimine kadar devam eder. (152. Madde)
İddet
Eşi vefat eden kadının (hamile dışında) iddeti birlikte olmuş olsunlar ya da olmasınlar dört ay on gündür. Hamile olmayan kadının vefat dışında iddeti şu şekildedir: Üç hayızdır. Hiç hayız görmeyen ya da hayızdan kesilmiş kadın için ise üç aydır. Mümtedde’t-tuhr olan yani bir iki kez hayız görüp sonra hayız görmeyen kadın dokuz ay bekler.
Mehir
Mehirle ilgili hükümler ayrıntısıyla kanunda yer almıştır.
Hidane
Kanunda uzunca yer alan konulardan biri hidanedir. Anne evlilik devam ederken hadâne konusunda çocuğuna bakmada öncelik sahibidir. Boşandıktan sonra anneden sonra bu hak kadının annesine geçer, sonra sırasıyla babanın annesine, babaya ve mahkemeye geçer. Anne çocuğuna yaşı 15 olana kadar bakmaya devam eder. Anne dışındaki kişiler ise çocuk 10 yaşını tamamlayana kadar bakımını üstlenir. Çocuğa bu yaşlardan sonra rüşde erene kadar bakımını yapan annesinde kalması hususunda bir serbestiyet verilir.
Çocukların Nafakası
“• Çocuğun malı yoksa baba fakir olmadıkça nafakası babasına aittir.
• Baba gaib olup çocuğun nafakasını ondan tahsil etmek mümkün değilse veya baba fakir olursa ve çalışıp para kazanmaya güç yetiriyor ancak kazancı yeterli değilse ya da kazanç sağlayamıyorsa babanın olmaması durumunda çocuğun nafakasından sorumlu olan kişi çocuğun nafaka sorumluluğunu üstlenir. Bu durumda harcadıkları babaya borç olarak yazılır ve döndüğünde ya da imkan bulduğunda ondan geri alınır.
• Çocukların nafakası babanın durumu göz önünde bulundurularak belirlenir.
• Zengin babanın çocukların tüm eğitim ihtiyaçlarını karşılaması gerekir.
• Babanın nafakasından sorumlu olduğu çocuklarının tedavi masraflarını karşılar.
• Malı ya da kazancıyla zengin olmayan kız çocuğun nafakası evlenene kadar devam eder. Erkek çocuğun nafakası ise akranlarının kazanç elde ettiği yaşa kadardır.”
Çocuğun Nesebi
“Çocuğun nesebi doğumla anneye sabit olur. Babaya nisbeti ise şu hallerdedir:
• Kadınla evlenmesi ile,
• ikrar ile
• beyyineyle
• bilimsel yöntemlerle evlilikten olduğuna dair bir yolla”
Kaynaklar
“Alhalalsheh, İbrahim, Ürdün Ahvâl-İ Şahsiyye Kanununun Osmanlı Hukuk-I Âile Kararnamesi İle Mukayesesi, Doktora Tezi.
Aydın, Mehmet Âkif, “”Hukûk-ı Âile Kararnâmesi””, DİA, XVIII, 314-318.
Aydın, Mehmet Âkif, Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, Ocak 2017.
Bostancı, Ahmet, Ürdün Ahvâli Şahsiye (Hukuk-ı Aile) Kanunlarında Osmanlı Tesiri, marife, yıl. 3, say. 2, güz 2003.
Bostancı, Ahmet, “”Ürdün’de Müslümanlara ve Gayri Müslimlere Yönelik Dinî Yargı Sistemi””.
Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Kânûn Rakam (36) li ‘âm 2010 Kânûn u’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye.
Kânûn Rakam (61) li ‘âm 1976Kânûn u’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye.
Küçüktiryaki, Ahmet Yasin, “”Osmanlı Devletinde Tanzimat Sonrası Aile Hukuku Alanındaki Gelişmeler Ve Hukuk-ı Aile Kararnamesi””, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2014/2, c. 13, sayı: 26.
Rahîl Muhammed Ğarâyibe, Ahmed Yâsin el-Karâle, “”es-Siyâgatu et-Teşrîğiyye li Kânûn el-Ahvâl eş-Şahsiyye el-Ürdünî Dirâsetün Mukâranetün””, Ulumu’ş-Şeria ve’l-Kânûn, 2016, c. 43, sayı 1.
İsmail Yalçın, “”Günümüz İslam Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlandırmalar””, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt / Vol: 6, Sayı/Issue: 3, 2017.”