Genel Veriler
| Resmi Adı: Ürdün Haşimi Krallığı |
| Yönetim Şekli: Anayasal Monarşi |
| Devlet Başkanı (Kral): Kral II. Abdullah |
| Başbakan: Ömer Razzaz |
| Nüfus: 9,9 Milyon (IMF 2018) |
| Yüzölçümü (km²): 89.213 |
| Bağımsızlık: 1946 |
| Kanunun Adı: Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye |
| Kanun Linki: el-Ahvalu’ş-şahsiyye |
| Kanunname Tarihi – Tadiller: 1927-1947-1951-1976-2001 (Tadil)-2010 |
| Yargısal Yapı: Mahkemeler nizamiye mahkemeleri, özel mahkemeler ve şer’i mahkemeler şeklinde üç kısma ayrılmaktadır. Şer’i mahkemeler de müslümanlara yönelik ve gayrı müslimlere yönelik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. |
| Nişan: Nişanlılık evliliğin talep edilmesi ya da evlenmeye dair verilen bir sözdür. “ne nişanla ne fatiha okumakla, ne mehirden sayılmak üzere herhangi bir şeyin [karşı taraftan] teslim alınması ile ne de bir hediyenin kabulü ile [nikâh akdi kurulmuş olmaz]”. Nişandan dönmek ayrıntılarıyla kanunda açıklanmıştır. |
| Nikah Engelleri: “1. Nesebi akrabalık sebebiyle; asl ve üstü, fer’ ve aşağısı, ebeveynden biri ya da her ikisinin fürû’u. 2. Sıhrî hısımlık 3. Süt akrabalığı.” |
| “Müslüman erkeğin kitabi olmayan kadınla evlenmesi. Kadının gayrı müslim bir adamla evlenmesi, Müslümanın mürted biri ile evlenmesi, Evli bir kadınla evlenmek ya da iddet bekleyen kadının evlenmesi, Dörtten fazla kadınla evlenmek.” |
| Nikahın Rükün ve Şartları: Evlilik akdi bir kadın ve erkek arasında olur. Evlilik icap ve kabul ile kurulur. İcap ve kabul inkah ve tezvic gibi sarih lafizlarla kurulur. Şahitler evlilik akdinin sıhhat şartlarındandır. Evlilik akdi geleceğe izafe edilen ya da gerçekleşmeyecek bir şarta bağlanması ile kurulmaz. |
| Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili: Erkek evlenmeden mahkemeye giderek evlilik başvurusu yapar. Hakim bu başvuruyu resmi olarak kayıt altına alır. Resmi olarak evlenmeyen taraflar ve bu evlilik akdini gerçekleştiren kişi ve şahitler cezalandırılır. (36. madde) Ürdün Fetva Kurumunun resmi olmayan evlilikler ile ilgili fetva şu şekildedir: Allah Resulün’den (s.a.v) şu hadisler nakledilir: “Velisi olmadan kadının nikah kıyması batıldır, batıldır.”(Tirmizi; Hasen hadis), “Yol gösteren veli ve iki âdil şahit olmadıkça nikah olmaz.”(Taberânî). Hakların korunması için nikahın belgelenmesi, kayıt altına alınması istenir. Nikahın resmi olarak kayıt altına alınmaması Ürdün Ceza Kanununa göre cezalandırılmayı gerekli kılar. |
| Nikahın Tarafları-Velinin Rolü: Evlilikte veli Ebu Hanife’nin racih görüşüne göre sırasıyla binefsihi asabedir. Taraflar biribirine denk olur ve velilerden birinin erkeğe razı olması uzak olan velilerin itirazını geçersiz kılar. On beş yaşını tamamlamış bakire bir kızın kendisine denk birisiyle evlenmeyi talep etmesi halinde babası tarafından meşru bir sebep olmadan evlenmesine engel olmak istemesi durumunda, hakim tarafından evlenmesine izin verilir. On sekiz yaşını geçmiş dul kadının evliliğinde velisinin onayı şart değildir. |
| Evlilik Minimum Yaşı: Evlilik yaşı 18 olarak kabul edilmiş olup 15 yaşını tamamlayanlar için hâkim evlilik izni verebilir. |
| Kocanın Hak ve Görevleri: |
| Karının Hak ve Görevleri: |
| Nafaka Kapsamı: Nafaka yiyecek, kıyafet, mesken, doktor ve emsallerine hizmetçi tayin edilenleri için hizmetçiye şamildir. |
| Mal Rejimi: Eşlerden her birinin ayrı bir mali zimmeti vardır. |
| Çok Eşlilik: “Hâkim, evli bir erkeğin ilave bir evlilik için başvurusuna izin vermeden önce şu özellikleri haiz olmasını göz önünde bulundurur: • Mehir ödemeye güç yetirmesi, • Kimin nafakasından sorumlu ise bunu ödemeye güç yetirmesinden emin olması gerekmektedir. • Nişanlı kıza nişanlısının başka biriyle evli olduğunun bildirilmesi gerekir. • Mahkeme akdi icra ettikten sonra mevcut eşe veya eşlere durumu tebliğ eder. Madde 37/a, nikâh akdinde kadın üzerine evlenilmemesini şart koşabilir. Madde 75, koca, karısıyla beraber diğer bir karısını her ikisinin de rızası olmadan oturtamaz. Madde 79, birden fazla karısı olan erkek geceleme ve nafaka konularında eşleri arasında adaletli olmak zorundadır” |
| Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı): Koca şuurlu, sorumlu ve muhtar ise talaka ehil olur. |
| Talak ve Tescil: Erkek talakını ve rici talakını hakim önünde tescil eder. Eğer karısını mahkeme dışında boşar ve bunu tescil ettirmezse bir ay içinde mahkemeye giderek bunu tescil ettirir. Bunları yerine getirmeyen kişiler cezalandırılır. Mahkemenin kadının haberi olmadan gerçekleşen talak ve rici talakı tescil edildikten sonra bir hafta içinde kadına ulaştırması gerekir. |
| Gaib ve Mefkud: Hakim gaib ya da mefkud kişinin karısının nafaka talep ettiği zamandan itibaren bu kişilere para cezası verir. Koca gaib olur ve nafaka hükmünü yerine getirmeye imkan tanıyan parası da mevcutsa karısına malından nafaka verilir. |
| Boşanma Sonrası Nafaka: İddet nafakası evlilik nafakası gibidir. Boşanmış kadının eğer evlilik nafakası yoksa iddetin başlangıcından itibaren nafakaya hüküm verilir. Eğer nafakası varsa iddetin bir seneyi aşmamak üzere iddetin bitimine kadar devam eder. (152. Madde) |
| İddet: Eşi vefat eden kadının (hamile dışında) iddeti birlikte olmuş olsunlar ya da olmasınlar dört ay on gündür. Hamile olmayan kadının vefat dışında iddeti şu şekildedir: Üç hayızdır. Hiç hayız görmeyen ya da hayızdan kesilmiş kadın için ise üç aydır. Mümtedde’t-tuhr olan yani bir iki kez hayız görüp sonra hayız görmeyen kadın dokuz ay bekler. |
| Mehir: Mehirle ilgili hükümler ayrıntısıyla kanunda yer almıştır. |
| Hidane: Kanunda uzunca yer alan konulardan biri hidanedir. Anne evlilik devam ederken hadâne konusunda çocuğuna bakmada öncelik sahibidir. Boşandıktan sonra anneden sonra bu hak kadının annesine geçer, sonra sırasıyla babanın annesine, babaya ve mahkemeye geçer. Anne çocuğuna yaşı 15 olana kadar bakmaya devam eder. Anne dışındaki kişiler ise çocuk 10 yaşını tamamlayana kadar bakımını üstlenir. Çocuğa bu yaşlardan sonra rüşde erene kadar bakımını yapan annesinde kalması hususunda bir serbestiyet verilir. |
| Çocukların Nafakası: “• Çocuğun malı yoksa baba fakir olmadıkça nafakası babasına aittir. • Baba gaib olup çocuğun nafakasını ondan tahsil etmek mümkün değilse veya baba fakir olursa ve çalışıp para kazanmaya güç yetiriyor ancak kazancı yeterli değilse ya da kazanç sağlayamıyorsa babanın olmaması durumunda çocuğun nafakasından sorumlu olan kişi çocuğun nafaka sorumluluğunu üstlenir. Bu durumda harcadıkları babaya borç olarak yazılır ve döndüğünde ya da imkan bulduğunda ondan geri alınır. • Çocukların nafakası babanın durumu göz önünde bulundurularak belirlenir. • Zengin babanın çocukların tüm eğitim ihtiyaçlarını karşılaması gerekir. • Babanın nafakasından sorumlu olduğu çocuklarının tedavi masraflarını karşılar. • Malı ya da kazancıyla zengin olmayan kız çocuğun nafakası evlenene kadar devam eder. Erkek çocuğun nafakası ise akranlarının kazanç elde ettiği yaşa kadardır.” |
| Çocuğun Nesebi: “Çocuğun nesebi doğumla anneye sabit olur. Babaya nisbeti ise şu hallerdedir: • Kadınla evlenmesi ile, • ikrar ile • beyyineyle • bilimsel yöntemlerle evlilikten olduğuna dair bir yolla” |
| Official Name: Hashemite Kingdom of Jordan |
| Form of Government: Constitutional Monarchy |
| Head of State (King): King Abdullah II |
| Prime Minister: Omar Razzaz |
| Population: 9.9 Million (IMF 2018) |
| Area (km²): 89,213 |
| Independence: 1946 |
| Name of the Law: Law of Personal Status |
| Law Link: Al-Ahwal Al-Shakhsiyya |
| Date of the Law – Amendments: 1927-1947-1951-1976-2001 (Amendment)-2010 |
| Judicial Structure: Courts are divided into three sections: civil (nizami), special, and shari’a courts. Shari’a courts are further divided into two sections: one for Muslims and one for non-Muslims. |
| Engagement: Engagement is the proposal or promise of marriage. The law explains that “Neither engagement, reading Al-Fatiha, receiving something as a dowry, nor accepting a gift constitutes a marriage contract.” The rules for breaking off an engagement are detailed in the law. |
| Marriage Impediments: “1. Lineage relations: ancestors and descendants, or one or both parents’ descendants. 2. Affinity relations. 3. Milk kinship.” |
| “A Muslim man cannot marry a non-Scriptural woman. A woman cannot marry a non-Muslim man. A Muslim cannot marry an apostate. It is forbidden to marry a married woman or a woman in her waiting period (iddah). It is prohibited to marry more than four women.” |
| Marriage Pillars and Conditions: A marriage contract is established between a man and a woman. It is formed through an offer (ijab) and acceptance (qabul) using clear terms such as “nikah” or “tezvic.” Witnesses are a requirement for the validity of the marriage contract. The marriage cannot be based on a condition that postpones its effect or ties it to an unrealizable event. |
| Conducting Marriage in Front of an Official and Registration: Before marriage, the man applies to the court. The judge officially records the application. Parties who marry outside official channels, along with those officiating or witnessing the marriage, are subject to punishment (Article 36). The Jordanian Fatwa Institution’s ruling on unofficial marriages refers to the following hadiths of the Prophet (pbuh): “A woman’s marriage without her guardian is invalid, invalid, invalid” (Tirmidhi, Hasan Hadith), and “There is no marriage except with a guardian and two just witnesses” (Tabarani). Documentation and official registration are required to protect rights. Failure to register marriage is punishable under Jordanian Penal Law. |
| Marriage Participants – Role of the Guardian: In marriage, the guardian acts according to Abu Hanifa’s dominant opinion, prioritizing agnates. The parties must be of equal status, and if one guardian consents, the objections of distant relatives are invalid. If a 15-year-old virgin girl wishes to marry someone of equal status and her father unjustifiably prevents her, a judge may permit the marriage. For a widow over 18 years old, the guardian’s consent is not required. |
| Minimum Age for Marriage: The legal age for marriage is 18. However, a judge may permit marriage for those who have completed 15 years of age. |
| Husband’s Rights and Duties: |
| Wife’s Rights and Duties: |
| Scope of Maintenance: Maintenance includes food, clothing, shelter, medical care, and a servant for those accustomed to having one. |
| Property Regime: Each spouse retains separate financial liability. |
| Polygamy: “Before permitting a married man to enter into an additional marriage, the judge considers the following: • The man’s ability to pay the dowry. • The man’s capacity to provide maintenance for those he is responsible for. • The fiancée must be informed if her suitor is already married. • After the contract is concluded, the court informs the current wife or wives. Article 37/a allows a woman to stipulate in the marriage contract that her husband cannot take another wife. Article 75 forbids a man from placing two wives in the same residence without their consent. Article 79 requires a man with more than one wife to be just in matters of housing and maintenance.” |
| Authority in Divorce (Husband-Court-Wife): The husband, if mentally sound, accountable, and voluntary, is competent to divorce (talaq). |
| Divorce and Registration: A husband must register his divorce or revocable divorce in front of a judge. If he divorces his wife outside the court and does not register it, he must do so within a month. Those who fail to do so are punished. After registration, the court must inform the wife within one week of the divorce or revocable divorce. |
| Absenteeism and Missing Persons: If a wife requests maintenance from an absentee or missing husband, the court may impose a fine from the time of her request. If the absent husband has assets enabling him to provide maintenance, his property may be used for this purpose. |
| Post-Divorce Maintenance: Post-divorce maintenance (during the waiting period) is like marital maintenance. If the divorced woman had no marital maintenance, post-divorce maintenance is granted from the start of the waiting period. If she did receive maintenance, it continues for no more than one year after the waiting period (Article 152). |
| Waiting Period (Iddah): A widow’s waiting period (unless pregnant) is four months and ten days, whether or not they cohabited. The waiting period for a non-pregnant woman in cases other than death is three menstrual cycles. For women who have never menstruated or have passed menopause, the waiting period is three months. A woman whose menstruation has stopped after two cycles waits nine months. |
| Dowry: Regulations regarding dowry are detailed in the law. |
| Custody: Custody is extensively covered in the law. The mother has primary custody of the child during the marriage. After divorce, custody passes first to the maternal grandmother, then the paternal grandmother, then the father, and finally the court. The mother retains custody until the child reaches 15 years old. Custody by others lasts until the child turns 10. After that, the child may choose to stay with the custodian until adulthood. |
| Child Maintenance: “• If the child has no property and the father is not poor, maintenance is the father’s responsibility. • If the father is absent, and it is impossible to collect child support from him, or if the father is poor, the person responsible for child maintenance will assume the duty, and the father will owe them the expenses once he is able to repay them. • Child support is determined based on the father’s financial situation. • A wealthy father must cover all educational needs of the children. • The father is responsible for covering the medical expenses of his children. • The maintenance of a girl continues until she marries, while for a boy, it continues until he reaches the age at which his peers typically start earning a livelihood.” |
| Child’s Lineage: “The child’s lineage is established by birth to the mother. Paternal lineage is established by: • Marriage to the woman. • Acknowledgment. • Clear evidence. • Scientific methods proving paternity from the marriage.” |
| الاسم الرسمي: المملكة الأردنية الهاشمية |
| نظام الحكم: ملكية دستورية |
| رئيس الدولة (الملك): الملك عبد الله الثاني |
| رئيس الوزراء: عمر الرزاز |
| عدد السكان: 9.9 مليون (IMF 2018) |
| المساحة (كم²): 89,213 |
| الاستقلال: 1946 |
| اسم القانون: قانون الأحوال الشخصية |
| رابط القانون: الأحوال الشخصية |
| تاريخ القانون – التعديلات: 1927-1947-1951-1976-2001 (تعديل)-2010 |
| الهيكل القضائي: تنقسم المحاكم إلى ثلاثة أقسام: المحاكم النظامية، المحاكم الخاصة، والمحاكم الشرعية. وتنقسم المحاكم الشرعية إلى قسمين: للمسلمين ولغير المسلمين. |
| الخطوبة: الخطوبة هي طلب الزواج أو وعد بالزواج. يوضح القانون أن “لا الخطوبة، ولا قراءة الفاتحة، ولا استلام شيء كمهور من الطرف الآخر، ولا قبول هدية يشكل عقد زواج”. تم توضيح قواعد فسخ الخطوبة بالتفصيل في القانون. |
| موانع الزواج: “1. صلة النسب: الأصول والفروع، أو ذرية أحد الوالدين أو كلاهما. 2. صلة المصاهرة. 3. الرضاعة.” |
| “لا يجوز للمسلم الزواج بامرأة غير كتابية. لا يجوز للمرأة الزواج برجل غير مسلم. لا يجوز للمسلم الزواج بمرتد. لا يجوز الزواج بامرأة متزوجة أو في فترة العدة. لا يجوز الزواج بأكثر من أربع نساء.” |
| أركان وشروط الزواج: يتم عقد الزواج بين رجل وامرأة. يتم إبرام الزواج بعرض (إيجاب) وقبول (قبول) باستخدام ألفاظ واضحة مثل “النكاح” أو “التزويج”. الشهود شرط لصحة عقد الزواج. لا يجوز ربط عقد الزواج بشرط غير قابل للتحقيق أو مؤجل إلى المستقبل. |
| إجراء الزواج أمام موظف وتسجيله: قبل الزواج، يتقدم الرجل بطلب إلى المحكمة. يقوم القاضي بتسجيل الطلب رسمياً. الأطراف التي تتزوج خارج القنوات الرسمية، وكذلك الأشخاص الذين يجرون أو يشهدون على الزواج، يتعرضون للعقاب (المادة 36). يشير فتوى مؤسسة الإفتاء الأردنية حول الزواج غير الرسمي إلى الأحاديث التالية للرسول (صلى الله عليه وسلم): “زواج المرأة بدون وليها باطل، باطل، باطل” (الترمذي، حديث حسن)، و “لا نكاح إلا بولي وشاهدين عدلين” (الطبراني). مطلوب توثيق الزواج والتسجيل الرسمي لحماية الحقوق. عدم تسجيل الزواج يعرض للعقاب بموجب قانون العقوبات الأردني. |
| أطراف الزواج – دور الولي: في الزواج، يتصرف الولي حسب الرأي الراجح لأبو حنيفة، ويكون ترتيب الأقارب بحسب القرابة العصبية. يجب أن يكون الطرفان من نفس الوضع الاجتماعي، وإذا وافق أحد الأولياء على الزواج فإن اعتراضات الأولياء البعيدين تكون غير صالحة. إذا رغبت فتاة عذراء تبلغ من العمر 15 عامًا في الزواج بشخص مناسب ورفض والدها بشكل غير مبرر، يجوز للقاضي السماح بالزواج. لا يشترط موافقة الولي على زواج الأرملة التي تجاوزت 18 عامًا. |
| الحد الأدنى لسن الزواج: الحد القانوني للزواج هو 18 عامًا. ومع ذلك، يجوز للقاضي السماح بالزواج لمن أكملوا 15 عامًا. |
| حقوق وواجبات الزوج: |
| حقوق وواجبات الزوجة: |
| نطاق النفقة: تشمل النفقة الطعام والملبس والمأوى والعلاج الطبي وخادمًا لأولئك المعتادين على الحصول عليه. |
| نظام الممتلكات: يحتفظ كل زوج بمسؤولية مالية مستقلة. |
| تعدد الزوجات: “قبل السماح للرجل المتزوج بالدخول في زواج إضافي، يأخذ القاضي في الاعتبار ما يلي: • قدرة الرجل على دفع المهر. • قدرة الرجل على توفير النفقة لمن يتحمل مسؤوليتهم. • يجب إبلاغ الخطيبة إذا كان خطيبها متزوجًا بالفعل. • بعد إبرام العقد، تقوم المحكمة بإبلاغ الزوجة أو الزوجات الحاليات. المادة 37/أ تسمح للمرأة بأن تشترط في عقد الزواج ألا يتزوج زوجها من أخرى. المادة 75 تمنع الرجل من إسكان زوجتين في نفس المنزل دون موافقتهما. المادة 79 تلزم الرجل الذي لديه أكثر من زوجة بالعدالة في مسائل السكن والنفقة.” |
| سلطة الطلاق (الزوج-المحكمة-الزوجة): الزوج إذا كان عاقلًا ومسؤولًا ومختارًا، يكون مؤهلاً للطلاق. |
| الطلاق والتسجيل: يجب على الزوج تسجيل طلاقه أو الطلاق الرجعي أمام القاضي. إذا طلق زوجته خارج المحكمة ولم يسجل الطلاق، فعليه القيام بذلك خلال شهر. يعاقب الذين لا يفعلون ذلك. بعد التسجيل، يجب على المحكمة إبلاغ الزوجة بالطلاق أو الطلاق الرجعي في غضون أسبوع. |
| الغائب والمفقود: إذا طلبت الزوجة النفقة من زوج غائب أو مفقود، يجوز للمحكمة فرض غرامة من وقت طلبها. إذا كان للزوج الغائب أصول تمكنه من توفير النفقة، يمكن استخدام ممتلكاته لهذا الغرض. |
| النفقة بعد الطلاق: النفقة بعد الطلاق (أثناء فترة العدة) مثل نفقة الزواج. إذا لم تكن المرأة المطلقة تحصل على نفقة الزواج، يتم منح نفقة ما بعد الطلاق من بداية فترة العدة. إذا كانت تحصل على النفقة، تستمر لمدة لا تتجاوز سنة بعد انتهاء العدة (المادة 152). |
| العدة: مدة العدة للأرملة (ما لم تكن حاملاً) هي أربعة أشهر وعشرة أيام، سواء كان الزوجان قد عاشا معًا أم لا. مدة العدة للمرأة غير الحامل في الحالات الأخرى غير الوفاة هي ثلاث حيضات. أما النساء اللاتي لم يكن قد بلغن الحيض أو تجاوزن سن اليأس، فمدة العدة هي ثلاثة أشهر. المرأة التي توقفت عنها الحيض بعد دورتين تنتظر تسعة أشهر. |
| المهر: تم توضيح أحكام المهر بالتفصيل في القانون. |
| الحضانة: الحضانة مغطاة بشكل واسع في القانون. للأم الأولوية في رعاية الطفل أثناء الزواج. بعد الطلاق، تنتقل الحضانة أولاً إلى جدة الأم، ثم جدة الأب، ثم الأب، وأخيراً المحكمة. تستمر الأم في رعاية الطفل حتى يبلغ 15 عامًا. ويستمر الآخرون في الحضانة حتى يبلغ الطفل 10 سنوات. بعد ذلك، يمكن للطفل اختيار البقاء مع الحاضن حتى بلوغه. |
| نفقة الأطفال: “• إذا لم يكن للطفل مال وكان الأب غير فقير، تكون نفقة الطفل على الأب. • إذا كان الأب غائباً أو كان من المستحيل تحصيل نفقة الطفل منه، أو إذا كان الأب فقيرًا، يتحمل الشخص المسؤول عن نفقة الطفل هذا الواجب، ويجب على الأب سداد المصروفات بمجرد أن يتمكن من ذلك. • يتم تحديد نفقة الأطفال بناءً على الوضع المالي للأب. • يجب على الأب الغني تغطية جميع الاحتياجات التعليمية لأطفاله. • يتحمل الأب نفقات العلاج الطبي لأطفاله. • تستمر نفقة الفتاة حتى تتزوج، بينما تستمر نفقة الصبي حتى يصل إلى السن الذي يبدأ فيه أقرانه كسب الرزق.” |
| نسب الطفل: “يُثبت نسب الطفل من الأم بالولادة. ويُثبت نسبه للأب في الحالات التالية: • الزواج بالمرأة. • الإقرار. • الدليل الواضح. • الطرق العلمية التي تثبت النسب من الزواج.” |
Resmi Adı: Ürdün Haşimi Krallığı.
Yönetim Şekli: Anayasal Monarşi.
Devlet Başkanı (Kral): Kral II. Abdullah.
Başbakan: Ömer Razzaz
Nüfus: 9,9 Milyon (IMF2018)
Yüzölçümü ( km²): 89.213
Bağımsızlık
1946
Kanunun Adı
Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye
Kanun Linki
Kanunname Tarihi – Tadiller
1927-1947-1951-1976-2001(Tadil)-2010
Yargısal Yapı
Mahkemeler nizamiye mahkemeleri, özel mahkemeler ve şer’i mahkemeler şeklinde üç kısma ayrılmaktadır. Şer’i mahkemeler de müslümanlara yönelik ve gayrı müslimlere yönelik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Nişan
Nişanlılık evliliğin talep edilmesi ya da evlenmeye dair verilen bir sözdür. “ne nişanla ne fatiha okumakla, ne mehirden sayılmak üzere herhangi bir şeyin [karşı taraftan] teslim alınması ile ne de bir hediyenin kabulü ile [nikâh akdi kurulmuş olmaz]”. Nişandan dönmek ayrıntılarıyla kanunda açıklanmıştır. İhtiyari olarak ya da ölüm sebebiyle nişanlılığın sona ermesi çerçevesinde konu ayrıntılarıyla açıklanmıştır.
Nikah Engelleri
“1.Nesebi akrabalık sebebiyle; asl ve üstü, fer’ ve aşağısı, ebeveynden biri ya da her ikisinin fürû’u.
2. Sıhrî hısımlık
3. Süt akrabalığı.”
“• Müslüman erkeğin kitabi olmayan kadınla evlenmesi.
• Kadının gayrı müslim bir adamla evlenmesi,
• Müslümanın mürted biri ile evlenmesi,
• Evli bir kadınla evlenmek ya da iddet bekleyen kadının evlenmesi,
• Dörtten fazla kadınla evlenmek.”
Nikahın Rükün ve Şartları
Evlilik akdi bir kadın ve erkek arasında olur. Evlilik icap ve kabul ile kurulur. İcap ve kabul inkah ve tezvic gibi sarih lafizlarla kurulur. Şahitler evlilik akdinin sıhhat şartlarındandır. Evlilik akdi geleceğe izafe edilen ya da gerçekleşmeyecek bir şarta bağlanması ile kurulmaz.
Nikahın Memur Önünde Kıyılması ve Tescili
Erkek evlenmeden mahkemeye giderek evlilik başvurusu yapar. Hakim bu başvuruyu resmi olarak kayıt altına alır. Resmi olarak evlenmeyen taraflar ve bu evlilik akdini gerçekleştiren kişi ve şahitler cezalandırılır. (36. madde) Ürdün Fetva Kurumunun resmi olmayan evlilikler ile ilgili fetva şu şekildedir: Allah Resulün’den (s.a.v) şu hadisler nakledilir: “Velisi olmadan kadının nikah kıyması batıldır, batıldır.”(Tirmizi; Hasen hadis), “Yol gösteren veli ve iki âdil şahit olmadıkça nikah olmaz.”(Taberânî). Hakların korunması için nikahın belgelenmesi, kayıt altına alınması istenir. Nikahın resmi olarak kayıt altına alınmaması Ürdün Ceza Kanununa göre cezalandırılmayı gerekli kılar. Fetva metni için tıklayınız.
Nikahın Tarafları-Velinin Rolü-
Evlilikte veli Ebu Hanife’nin racih görüşüne göre sırasıyla binefsihi asabedir. Taraflar biribirine denk olur ve velilerden birinin erkeğe razı olması uzak olan velilerin itirazını geçersiz kılar. On beş yaşını tamamlamış bakire bir kızın kendisine denk birisiyle evlenmeyi talep etmesi halinde babası tarafından meşru bir sebep olmadan evlenmesine engel olmak istemesi durumunda, hakim tarafından evlenmesine izin verilir. On sekiz yaşını geçmiş dul kadının evliliğinde velisinin onayı şart değildir.
Evlilik Minimum Yaşı
Evlilik yaşı 18 olarak kabul edilmiş olup 15 yaşını tamamlayanlar için hâkim evlilik izni verebilir.
Kocanın Hak ve Görevleri
Karının Hak ve Görevleri
Nafaka Kapsamı
Nafaka yiyecek, kıyafet, mesken, doktor ve emsallerine hizmetçi tayin edilenleri için hizmetçiye şamildir.
Mal Rejimi
Eşlerden her birinin ayrı bir mali zimmeti vardır.
Çok Eşlilik
“Hâkim, evli bir erkeğin ilave bir evlilik için başvurusuna izin vermeden önce şu özellikleri haiz olmasını göz önünde bulundurur:
• Mehir ödemeye güç yetirmesi,
• Kimin nafakasından sorumlu ise bunu ödemeye güç yetirmesinden emin olması gerekmektedir.
• Nişanlı kıza nişanlısının başka biriyle evli olduğunun bildirilmesi gerekir.
• Mahkeme akdi icra ettikten sonra mevcut eşe veya eşlere durumu tebliğ eder.
Madde 37/a, nikâh akdinde kadın üzerine evlenilmemesini şart koşabilir. Madde 75, koca, karısıyla beraber diğer bir karısını her ikisinin de rızası olmadan oturtamaz. Madde 79, birden fazla karısı olan erkek geceleme ve nafaka konularında eşleri arasında adaletli olmak zorundadır”
Boşanmada Yetki (Koca-Mahkeme-Karı)
Koca şuurlu, sorumlu ve muhtar ise talaka ehil olur.
Talak ve Tescil
Erkek talakını ve rici talakını hakim önünde tescil eder. Eğer karısını mahkeme dışında boşar ve bunu tescil ettirmezse bir ay içinde mahkemeye giderek bunu tescil ettirir. Bunları yerine getirmeyen kişiler cezalandırılır. Mahkemenin kadının haberi olmadan gerçekleşen talak ve rici talakı tescil edildikten sonra bir hafta içinde kadına ulaştırması gerekir.
Gaib ve Mefkud
Hakim gaib ya da mefkud kişinin karısının nafaka talep ettiği zamandan itibaren bu kişilere para cezası verir. Koca gaib olur ve nafaka hükmünü yerine getirmeye imkan tanıyan parası da mevcutsa karısına malından nafaka verilir.
Boşanma Sonrası Nafaka
İddet nafakası evlilik nafakası gibidir. Boşanmış kadının eğer evlilik nafakası yoksa iddetin başlangıcından itibaren nafakaya hüküm verilir. Eğer nafakası varsa iddetin bir seneyi aşmamak üzere iddetin bitimine kadar devam eder. (152. Madde)
İddet
Eşi vefat eden kadının (hamile dışında) iddeti birlikte olmuş olsunlar ya da olmasınlar dört ay on gündür. Hamile olmayan kadının vefat dışında iddeti şu şekildedir: Üç hayızdır. Hiç hayız görmeyen ya da hayızdan kesilmiş kadın için ise üç aydır. Mümtedde’t-tuhr olan yani bir iki kez hayız görüp sonra hayız görmeyen kadın dokuz ay bekler.
Mehir
Mehirle ilgili hükümler ayrıntısıyla kanunda yer almıştır.
Hidane
Kanunda uzunca yer alan konulardan biri hidanedir. Anne evlilik devam ederken hadâne konusunda çocuğuna bakmada öncelik sahibidir. Boşandıktan sonra anneden sonra bu hak kadının annesine geçer, sonra sırasıyla babanın annesine, babaya ve mahkemeye geçer. Anne çocuğuna yaşı 15 olana kadar bakmaya devam eder. Anne dışındaki kişiler ise çocuk 10 yaşını tamamlayana kadar bakımını üstlenir. Çocuğa bu yaşlardan sonra rüşde erene kadar bakımını yapan annesinde kalması hususunda bir serbestiyet verilir.
Çocukların Nafakası
“• Çocuğun malı yoksa baba fakir olmadıkça nafakası babasına aittir.
• Baba gaib olup çocuğun nafakasını ondan tahsil etmek mümkün değilse veya baba fakir olursa ve çalışıp para kazanmaya güç yetiriyor ancak kazancı yeterli değilse ya da kazanç sağlayamıyorsa babanın olmaması durumunda çocuğun nafakasından sorumlu olan kişi çocuğun nafaka sorumluluğunu üstlenir. Bu durumda harcadıkları babaya borç olarak yazılır ve döndüğünde ya da imkan bulduğunda ondan geri alınır.
• Çocukların nafakası babanın durumu göz önünde bulundurularak belirlenir.
• Zengin babanın çocukların tüm eğitim ihtiyaçlarını karşılaması gerekir.
• Babanın nafakasından sorumlu olduğu çocuklarının tedavi masraflarını karşılar.
• Malı ya da kazancıyla zengin olmayan kız çocuğun nafakası evlenene kadar devam eder. Erkek çocuğun nafakası ise akranlarının kazanç elde ettiği yaşa kadardır.”
Çocuğun Nesebi
“Çocuğun nesebi doğumla anneye sabit olur. Babaya nisbeti ise şu hallerdedir:
• Kadınla evlenmesi ile,
• ikrar ile
• beyyineyle
• bilimsel yöntemlerle evlilikten olduğuna dair bir yolla”
Kaynaklar
“Alhalalsheh, İbrahim, Ürdün Ahvâl-İ Şahsiyye Kanununun Osmanlı Hukuk-I Âile Kararnamesi İle Mukayesesi, Doktora Tezi.
Aydın, Mehmet Âkif, “”Hukûk-ı Âile Kararnâmesi””, DİA, XVIII, 314-318.
Aydın, Mehmet Âkif, Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, Ocak 2017.
Bostancı, Ahmet, Ürdün Ahvâli Şahsiye (Hukuk-ı Aile) Kanunlarında Osmanlı Tesiri, marife, yıl. 3, say. 2, güz 2003.
Bostancı, Ahmet, “”Ürdün’de Müslümanlara ve Gayri Müslimlere Yönelik Dinî Yargı Sistemi””.
Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Kânûn Rakam (36) li ‘âm 2010 Kânûn u’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye.
Kânûn Rakam (61) li ‘âm 1976Kânûn u’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye.
Küçüktiryaki, Ahmet Yasin, “”Osmanlı Devletinde Tanzimat Sonrası Aile Hukuku Alanındaki Gelişmeler Ve Hukuk-ı Aile Kararnamesi””, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2014/2, c. 13, sayı: 26.
Rahîl Muhammed Ğarâyibe, Ahmed Yâsin el-Karâle, “”es-Siyâgatu et-Teşrîğiyye li Kânûn el-Ahvâl eş-Şahsiyye el-Ürdünî Dirâsetün Mukâranetün””, Ulumu’ş-Şeria ve’l-Kânûn, 2016, c. 43, sayı 1.
İsmail Yalçın, “”Günümüz İslam Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlandırmalar””, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt / Vol: 6, Sayı/Issue: 3, 2017.”